Ἡ ἱερολογία τοῦ Γάμου καί τά συναφῆ προβλήματα ( Ἀρχιμανδρίτου Σαράντη Σαράντου )

Αἵρεση ὀνόματι "Λειτουργική ἀνανέωση". Εἶναι αἵρεση, γιατί ἀποκόπτει καί ξεχωρίζει ἀπό τό Λειτουργικό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας , ἀπό τόν μέχρι τώρα χιλιοδοκιμασμένο τρόπο ἀριστουργηματικῆς ἀναφορᾶς μας πρός τόν ἐν Τριάδι Θεό, διαχωρίζει τό σημερινό κομμάτι τῆς λατρείας μας, προσπαθεῖ νά τό ἐκσυγχρονίσει καί νά τό μεταλλάξει πρός τά σύγχρονα νεοεποχίτικα παγκοσμιοποιητικά καί πανθρησκειακά δεδομένα.

Λειτουργική ἀνανέωση δέν μπορεῖ νά σημαίνει ἐπιστροφή στή λειτουργική μας παράδοση. Γιατί ἄν αὐτό σημαίνει, ὅπως ἰσχυρίστηκε ἕνα μέλος τῆς Συνοδικῆς ἐπιτροπῆς, τότε σημαίνει, ὅτι ἕνα μεγάλο κομμάτι τῆς λειτουργικῆς μας ζωῆς - καί φυσικά ὑπο-νοεῖται τό τελευταῖο χρονικά - βρίσκεται ἐκτός τῆς Χάριτος, ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας καί ἔξω ἀπό συνολική ἐκτίμηση ὅλων τῶν πιστῶν. Ἡ προτεσταντική σκέψη θεωρεῖ τό Ἀποστολικό μόνο παρελθόν γνήσιο καί αὐθεντικό κατ' αὐτούς Χριστιανικά. Ἡ Ὀρθόδοξη σκέψη καί ἡ Ὀρθόδοξη Θεία Λατρεία κινοῦνται ἑνιαῖα διαχρονικά.

Οἱ ἐπίσημες εἰσηγήσεις πού ἔγιναν στά τρία συνέδρια "λειτουργικῆς ἀνανεώσεως" πού προηγήθηκαν, μιλοῦσαν ρητά γιά ἀναδόμηση τῆς Θείας λατρείας μας. Ἀπό τόν καθηγητή κ. Εὐάγγελο Θεοδώρου προτάθηκαν δέκα τόν ἀριθμό λόγοι, δέκα δηλαδή κριτήρια, μέ τά ὁποῖα θά πρέπει νά γίνει ἡ ἀναδόμηση. Ἕτερος εἰσηγητής ἰσχυρίζεται, ὅτι ἡ λατρεία εἶναι τόσο καταξιωμένη καί τέ-λεια ἀπό κάθε πλευρᾶς (γλωσσικῆς νοηματικῆς, μουσικῆς, μετρικῆς δογματικῆς, ἀνθρωπιστικῆς) ὥστε δέ χρειάζεται τίποτα νά πειραχ-θεῖ ἀπό τό λειτουργικό μας πλοῦτο. Προτείνει, ὅπως καί ἄλλοι βέβαια, νά φυλαχθεῖ ὡς σπάνιο μουσιακό εἶδος στό μουσεῖο τοῦ παρελθόντος, τοῦ πρό τοῦ 2000 καί ἀπό ἐδῶ καί πέρα νά δημιουρ-γοῦμε τά δικά μας, ὡς νέα ἐποχή.

Νά γιατί, ταπεινῶς φρονοῦμε, ὅτι ὅλη αὐτή ἡ κίνηση εἶναι ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ καί οἱ νέοι καί οἱ μεγαλύτεροι τρέχουν στίς μακρόωρες ἱερές Ἀγρυπνίες καί σέ πολλές ἄλλες λατρευτικές εὐκαιρίες ποτέ μή ὑπονοώντας, ὅτι ὅλα αὐτά τά ποικίλα ὑμνολο-γικά καί λατρευτικά ἀριστουργήματα δέν τούς εἶναι κατανοητά, ἄρα μεταβλητά.

Ἄν μάλιστα ληφθεῖ (ὑπ' ὄψιν) καί ἡ πενηντάχρονη ἐμπειρία τῶν Παπικῶν, τότε καί ἀπό τήν πλευρά τους δικαιωνόμαστε, ἀφοῦ καρδηνάλιος ἐκφράζοντας τήν συνολική λειτουργική του ἐμπειρία ὑποστηρίζει, ὅτι ἀπέτυχε σ' αὐτούς ἡ ἐπιχειρηθεῖσα λειτουργική μεταρρύθμιση πού ἐπέβαλε ἡ Β. Βατικάνειος Σύνοδος, γιατί ἀντί νά συνάξει τό σύγχρονο κόσμο γύρω ἀπό τήν ἐκκλησία, τόν ψύχρανε καί τόν ἀπομάκρυνε ἀφοῦ ἡ λειτουργική μεταρρύθμιση ἔγινε ἀπόντος τοῦ Παρακλήτου.

Μέσα σ' αὐτήν τήν ἀνανεωτική λειτουργική μανία ἐντάσ-σονται καί οἱ προτάσεις γιά ἐκσυγχρονισμό τῆς Ἱερολογίας τοῦ Μυστηρίου τοῦ Ἀρραβῶνος καί τοῦ Γάμου.

Δέ θά ἐπιμείνω στήν παλαιότερη ἐργώδη προσπάθεια τῆς "Νέας Ἐποχῆς", καθώς ἐπίσης καί στή μᾶλλον πρόσφατη τοῦ Ὑπουργοῦ τῆς Δικαιοσύνης κ. Σταθόπουλου γιά ὑποχρεωτική ἐπιβολή τοῦ πολιτικοῦ γάμου στήν πατρίδα μας. Ἀπό τόν ἁγιο Ἰγνάτιο τό Θεοφόρο ἡ Ἐκκλησίας μας Ἐκκλησιοποιεῖ τό Γάμο ἔστω καί μόνο διά τῆς γνώμης καί τῆς ἁπλῆς εὐχῆς τοῦ Ἐπισκόπου. Ὅλα ὅμως αὐτά τά περί πολιτικοῦ γάμου παμψηφί ἀπέρριψε σύσσωμος ὁ Ἑλληνικός λαός, ὁ ὁποῖος βοᾷ συνολικά σέ θέματα πολύ σημαντικά, ὁπως τό παραπάνω.

Μετά τήν ἀποτυχία θεσπίσεως τοῦ πολιτικοῦ Γάμου, ἡ " Νέα Ἐποχή" ἐπιτίθεται ἐκ τῶν ἔσω. Δύο νέες ἀκολουθίες τῆς ἱερολογίας τοῦ Γάμου, ἡ μία τοῦ π. Βασιλείου Θερμοῦ καί ἡ ἑτέρα τοῦ κ. Χρήστου Γιανναρᾶ προβάλλουν τήν ἀξίωση νά τίς προσέξουμε. Καί οἱ δύο τους ἀποτελοῦν ἐφηβικές ἀπόπειρες καταξίωσης, ὅπως ἀντί-στοιχες ἀξιώσεις γιά ἀναγνώριση ἔχουν τά ποιήματα τῶν ἐξαπτομέ-νων συναισθημακά ἐφήβων. Παραμερίζεται στίς παραπάνω δύο ἀκολουθίες ἡ ἀρχετυπική αὐθεντικότητα τοῦ Γάμου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἐπίσης προτείνεται νέο "ἐκσυγχρονισμένο" Τυπικό Ἀκολου-θίας Γάμου κατά τό ἀτομικό "δοκοῦν" τῶν δύο συγγραφέων. Ἡ ἀτομική ἐγωϊστική πρόταση εἶναι a priori κατα-δικασμένη ὡς μή ἐκκλησιολογική , ὡς μή ἀποδεκτή ἀπό τό λαό μας.

Τό περιοδικό Σύναξη στό 71ο τεῦχος της μέ θέμα τό Γάμο βάζει σέ συζήτηση καί κριτική τίς παραπάνω ἀκολουθίες, τή στιγμή κατά τήν ὁποία δέ βρῆκαν καμιά ἀπήχηση τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μία μάλιστα τοῦ π. Βασιλείου Θερμοῦ ὑποβληθεῖσα στήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, δέν ἔτυχε καμιᾶς ἀπαντήσεως, πρᾶγμα γιά τό ὁποῖο παραπονεῖται ὁ π. Βασίλειος Θερμός.

Στό ἴδιο τεῦχος τῆς Συνάξεως ὁ πρωτοπρεσβύτερος π. Κωνσταντῖνος Καραϊσαρίδης προτείνει τήν κατάργηση τῆς ἱερᾶς Ἀκολουθίας τοῦ Ἀρραβῶνος, τροποποίηση τῶν " εἰρηνικῶν" καί ἁπλούστευσή τους, οἱ δύο πρῶτες εὐχές τοῦ Γάμου νά ἐνσωματω-θοῦν σέ μία, νά παραλειφθοῦν τά ἑβραϊκά ὀνόματα ἀπό τίς εὐχές, νά μειωθοῦν τά "πληρωτικά " καί φυσικά νά ἁπλοποιηθεῖ ἡ γλῶσσα γιά νά τήν καταλαβαίνει ὁ ἁπλοϊκός λαός.

Κανείς ὅμως ἀπό τούς ἁπλοῦς λαϊκούς καί τά πάμπολλα ζευγάρια πού ἔχουμε παντρέψει δέ μᾶς ἔχουν παραπονεθεῖ γιά τό τυπικό ἤ γιά τή γλῶσσα τοῦ Μυστηρίου, μέ τό ὁποῖο εὐλογοῦνται.Οὔτε ἐπίσης ποτέ ὁ ἁπλοϊκός Ὀρθόδοξος λαός μας προβληματίζεται ὀρθολογικά γιά τή ὀρθότητα τῶν νοημάτων τοῦ ἀποστολικοῦ ἤ τοῦ Εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος. Ἔχουν ὅμως προ-βλήματα περίεργα οἱ ἱερεῖς τῆς ὑψηλῆς παιδείας και τῶν πολλῶν ποιμαντικῶν ἀνησυχιῶν.

Αὐτή ὅμως εἶναι ἡ ὁλοκληρωτική ἐπίμονη τακτική τῆς "Νέας Ἐποχῆς" Θέλει ὁπωσδήποτε νά περάσει τά παγκοσμιοποιητικά σχέδιά της. Γιαυτό καί μεγιστοποιεῖ τά ἐλάχιστα ἤ ἐλαχιστοποιεῖ τά μέγιστα. Ἄν καταφέρει νά πολυβολήσει διά τῆς παραπάνω μεθόδου τόν Ὀρθόδοξο γάμο, θά ἔχει πολλαπλές ἐπιτυχίες καί στό δογμα-τικό ἤ θεολογικό πεδίο καί στό ἀνθρωπολογικό σ' ὅλες του τίς προεκτάσεις. Καί μόνο ἡ σχετικοποίηση τῆς Ἱερολογίας τοῦ Γάμου κλονίζει στίς συνειδήσεις τῶν νέων μας τή θεανθρώπινη ἀξία τοῦ Μυστηρίου τοῦ Γάμου προκαλώντας του ἀναβλητικότητα καί σκεπτικισμό ἤ καί ἀκύρωση αὐτῆς τῆς ὑπέροχης δημιουργικῆς προοπτικῆς στή ζωή τους

Στίς Εὐρωπαϊκές Δυτικές κοινωνίες ἡ ἔκπτωση ἀπό τήν ἀληθι-νή δογματική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ἐπέφερε καί τρομερή ἀλλοίωση στά ἤθη τῶν ἀνθρώπων.

Γιά μᾶς τους Ὀρθοδόξους εἶναι ἀποδεκτό τό Τριαδικό Δόγμα καί οἱ συνέπειές του. Ὁ πατήρ ὡς Θεός εἶναι καί ἡ πηγή τῆς Θεότητος, ὁ ὁποῖος γεννᾶ ἀχρόνως τόν Υἱό καί ἐκπορεύει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Αὐτή ἡ Τριαδολογία ἀποτυπώνεται καί στά πρόσωπα τῆς οἰκογενείας. Τό ὅτι ὁ πατέρας εἶναι ἡ κεφαλή τῆς οἰκογενείας, αὐτό δέ σημαίνει ὑποτίμηση τῆς ὀφειλούσης ὑπακοή μητέρας. Ὅπως ἰσό-τιμα εἶναι τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, παρόμοια ἰσότιμα εἶναι καί τά πρόσωπα μέσα σέ μιά οἰκογένεια ἀπό τόν πρῶτο, τόν πατέρα μέχρι τό πιό μικρό νεογέννητο. Τό φεμινιστικό κίνημα εἰσαγόμενο ἀπό τήν παραπαίουσα θεολογικά Δύση διασαλεύει τήν τάξη καί τήν ἁρμονία τῆς οἰκογενείας. Ἡ ἐμφορούμενη ἀπό τόν στεῖρο φεμινισμό γυναίκα χωλαίνει καί στούς ἄλλους ρόλους της. Θεωρεῖ ὑποτιμητική τή μητρότητα. Ἀσχολεῖται ἐλάχιστα μέ τήν ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ ἀνατροφή τοῦ ἑνός ἤ τῶν δύο τό πολύ παιδιῶν της. Ὁ νοῦς της εἶναι πιό πολύ στήν καριέρα της καί ὕστερα στό σπίτι της μέ ἀπρόβλεπτες φθοροποιές συνέπειες.

Ἡ παρέμβαση καί ἐδώ τῶν λειτουργικῶν ἀνανεωτῶν εἶναι περίεργη. Σπεύσουν γιά λογαριασμό τῶν γυναικῶν πού περνοῦν τή λοχεία καί ἔχουν ἀνάγκη ἀπό τίς εὐχές τῆς Γεννήσεως, τῶν ὀκτώ ἡμερῶν καί τοῦ Σαραντισμοῦ νά λογοκρίνουν τίς εὐχές ὡς ποταπῆς Ἑβραϊκῆς καταγωγῆς. Ἡ Παναγία μας πάντως πῆρε τό παιδάκι της, τόν μνήστορα Ἰωσήφ καί τά τριγονάκια της καί πῆγε στό ναό τοῦ Σολομῶντος νά σαραντίσει. Τό ἴδιο ὅμως κάνουν καί ὅλες οἱ γυναῖ-κες τοῦ λαοῦ μας χωρίς νά ἔχουν λογοκριτικές ἐμπλοκές.

Παράληλλα ἀναπτύσσεται μέσα στούς κόλπους τῆς Ἁγίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας ὁ θεσμός τῶν Σχολῶν Γονέων. Σέ ὅλες τίς Σχολές αὐτές ἐπιχειρεῖται ἅλωση ἀπό τούς ψυχολόγους. Παρουσιάζονται τά προβλήματα τοῦ Γάμου καί ἡ θεραπεία τους μέσα ἀπό τίς ψυχαναλυτικές φροϋδικές μεθόδους, κυριότερη τῶν ὁποίων εἶναι ἡ διάλυση τοῦ γάμου, ἀφοῦ δέν μποροῦν νά συμβιώ-σουν ἁρμονικά οἱ δύο σύζυγοι. Ἔμμεσα ἀπομακρύνονται, οἱ ἔχοντες προβλήματα σύζυγοι, ἀπό τό λίαν ἑνοποιητικό Μυστήριο τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως καί τήν περαιτέρω καθοδήγησή τους ἀναλαμβάνουν οἱ ψυχολόγοι, οἱ ὁποῖοι φυσικά στεροῦνται τῆς Θείας Χάριτος τοῦ Πνευματικοῦ καί τῆς πολύπειρης καθοδηγήσεώς του. Παράλληλα ἀκούγονται κατά καιρούς ἀπό ἐπίσημα ἐνδοεκ-κλησιαστικά ἡγετικά χείλη ὑποτιμητικές ἀξιολογήσεις τῶν κληρι-κῶν τῆς Ἐκκλησίας μας, μέ σκοπό τήν προώθηση τῶν ψυχολόγων, ψυχαναλυτῶν καί ψυχιάτρων ὡς "εἰδικῶν" γιά τή θεραπεία τῶν οἰκογενειακῶν προβλημάτων.

Ἡ ψυχολογοποίηση καί ὁ οὑμανισμός εἰσορμᾷ στούς ἱερούς χώρους τῆς κατ' οἶκον Ἐκκλησίας, τῆς οἰκογενείας, γιά νά τή μολύνουν οἱ ὑλιστικές ἤ φροϋδικές συμβουλές τῶν παραπάνω ἀνα-φερθέντων "εἰδικῶν" οὑμανιστῶν συμβούλων.

Ἐν τῷ μεταξύ τά media τονίζουν τά μεγάλα προβλήματα καί τά ζοφερά ἀδιέξοδα τοῦ γάμου σέ ἀντίθεση μέ τήν ὑπερβολική χαρά πού προσφέρει ἡ κρυφή παράνομη ἐξωσυζυγική σχέση. Ὁ ξένος καί ὁ ντόπιος μηδενισμός τῶν ξένων καί τῶν ντόπιων σείριαλ ἀποπροσανατολίζουν μικρούς καί μεγάλους ἀπό τό ἰσχυρό Θεαν-θρώπινο οἰκογενειακό μοντέλο, πού ἔχει γνωρίσει καί ἔχει σφυρηλατήσει ἡἙλληνική καί Ὀρθόδοξη κοινωνία μας. Ἐπί πλέον ὁ πρόσφατα στήν Εὐρώπη θεσμοθετηθείς γάμος ὁμοφυλοφύλων καί ἡ συστηματική στήν πατρίδα μας προβολή του, ἡ πολύ ἄνετη ἀποδοχή τῆς ἄγαμης μητέρας ἤ τοῦ ἄγαμου πατέρα, ὁ προπαγαν-διζόμενος οἰκογενειακός προγραμματισμός καί ὁ αὐστηρός προ-γεννητικός ἔλεγχος σέ μιά χώρα μέ ἔντονο τό δημογραφικό πρόβλημα, ἡ προβολή τῶν τραβεστί καί ὅλων τῶν σεξοπεριθω-ριακῶν ἀμβλύνουν τήν ἱερή ἐπιθυμία τοῦ γάμου καί προάγουν κυρίως τούς νέους μας στόν ἁμαρτωλό, ἀλλοτριωμένο δηλαδή τρόπο ζωῆς.

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά μέσῳ τοῦ προγράμματος Ἀγωγῆς Ὑγείας πολυδιαφημίζεται στά σχολεῖα μας τό προφυλακτικό ὡς τό κυριότερο μέσο προφυλάξεως ἀπό τίς μολυσματικές ἀρρώστιες, δίδοντας ἄμεσα τό μήνυμα τοῦ πανσεξουαλισμοῦ καί τοῦ ἀπραγ-ματοποίητου τοῦ προγαμιαίου παρθενικοῦ τρόπου ζωῆς.

Εὐτυχῶς πού τά media μερικές φορές παρουσιάζουν τίς παλιές Ἑλληνικές κινηματογραφικές ἐπιτυχίες καί παίρνουν τά παιδιά μας μιά ἀνάσα αἰσιοδοξίας (happy end), ἐντιμότητας, πηγαίας χαρᾶς καί συνολικοῦ ἰσορροπημένου τρόπου ζωῆς, ἀπόλυτα συμβατοῦ μέ τίς θεανθρώπινες προτάσεις ζωῆς τῆςἘκκλησίας μας.

Στίς 5-9-2001 μιά ὁμάδα πρεσβυτέρων τοῦ λεκανοπεδίου Ἀττικῆς ἑτοιμάσαμε ἕνα δημοσίευμα-κριτική τῶν βιβλίων τοῦ μαθήματος "Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση" πού εἰσάγεται στή δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση. Μεταξύ ἄλλων παρατηρήσεων διατυπώναμε τό παράπονο στήν ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, διότι δέν πῆρε θέση στό σοβαρό αὐτό θέμα, ἀλλά τό παρέπεμψε στούς "εἰδικούς", δηλαδή ψυχολόγους-ψυχοθεραπευτές, γιά νά γνωμοδοτήσουν. Εἶναι λυπηρό καί πάλι, θέματα τόσο καυτά γιά τό ποίμνιό μας νά τά ψυχολογικοποιοῦμε. Ἡ Ὀρθόδοξη ποιμαντική τῶν ἀνά γενιές καί γενιές πνευματικῶν πατέρων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας ποτέ δέν κατέβασε τή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στίς μονοφυσιτικές Ὑλιστικές ἀπαιτήσεις τοῦ κόσμου τούτου. Πάντοτε συνέδεε τό σέξ, τόν ἔρωτα, τήν ἀγάπη μέ τήν εὐλογία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ στό ἱερό Μυστήριο τοῦ Γάμου. Τέτοια διπλῆ προοπτική πρέπει νά ἔχει ἡ σεξουαλική διαπαιδα-γώγηση τῶν παιδιῶν τῆς δευτεροβάθμιας Ἐκπαιδεύσεως. Σημειω-τέον πάντως, ὅτι οὔτε οἱ εἰδικοί ἀκόμα δέν ἔχουν δώσει στήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος τή γνωμοδότησή τους, ἐφ' ὅσον ἡ Ἱερά Σύνοδος ἔκρινε "ἑαυτήν ἀναρμοδίαν" γιά τή λήψη κάποιων ἀποφάσεων γιά τό μεῖζον αὐτό θέμα τῆς σεξουαλικῆς διαπαιδαγωγήσεως στά σχολεῖα μας.

Ξεσηκώνεται ὅμως καί πάλι ἡ ψυχιατρική ἀσέβεια ( δέν ἐννοοῦμε ὅλους γενικά τούς ψυχιάτρους, ἀλλά ὅσους προσβάλλουν τήν ἁγία θεανθρώπινή μας Παράδοση) καί σνομπάρει τίς πολύτεκνες οἰκογένειες. Ὁ π. Βασίλειος Θερμός σέ πρόσφατο δημοσίευμά του προκαλεῖ τούς πολυτέκνους, ἀφοῦ ὑποστηρίζει, ὅτι οἱ ὑπεύθυνοι γονεῖς προσέχουν νά μή σπέρνουν πολλά παιδιά, γιατί δέν ἔχουν οὔτε τίς γνώσεις οὔτε τίς ἀντοχές νά διαπαιδαγωγήσουν τά πολλά παιδιά. Φαίνεται ὅμως ὅτι, ἐπειδή ἔχει τήν πεῖρα τοῦ παιδοψυχιάτρου καί ὄχι τοῦ πνευματικοῦ, ἡ ἐμπειρία του προέρχεται ἀπό τίς περιπτώσεις τῶν ἀσθενῶν καί φυσικά ὄχι τῶν πολλῶν ἄλλων ὑγιῶν πολυτέκνων οἰκογενειῶν, πού δέ χρειάστηκαν τήν ψυχιατρική του ὑποστήριξη. Δέ θυμᾶται ὁ ὡς ἄνω κληρικός τή ρητή ἐντολή τῆς Π. Διαθήκης " αὐξάνεσθε καί πληθύνεσθε καί πληρώσατε τήν γῆν καί κατακυριεύσατε αὐτῆς"; Πολλαπλῆ πατρική ἤ μητρική καταξίωση ζοῦν οἱ πολύτεκνοι γονεῖς, πού τούς δίνεται ὡς χάρισμα συνδημιουργίας μέ τόν ἐν Τριάδι Θεό. Γιατί δέν ἀφήνει τούς πολυτέκνους καταξιωμένους γονεῖς νά ἐκφράσουν τήν ἀπαρέσκειά τους πρός τήν πολυτεκνία τους; Οἰκογενειάρχες τύπου Παλιάκη μέ τά 13 παιδιά, τύπου π. Εὐσταθίου Ἀθανασόπουλου μέ τά 11 παιδιά, τύπου π. Ἀθανασίου Μηνά μέ τά 11 παιδιά καί ἐγγόνια, τύπου π. Ἰωάννη Χατζηθανάση μέ τά 9 παιδιά του καί ἐγγόνια, τύπου π. Ἰωάννου Φωτοπούλου μέ τά 7 παιδιά του, ὅπως καί πλειάδα ἄλλων ἀγωνιστῶν πολυτέκνων οἰκογενειαρχῶν δέν ἐκδίδουν βιβλία πολεμικά ἤ δημοσιεύματα ὑποτιμητικά γιά τούς ἄλλους, ἀλλά βοοῦν τά ἔργα τους σάν ἔμπρακτες διαψεύσεις τῶν ἀντιπολυτεκνικῶν δηλώσεων. Ὅλο αὐτό τό θέμα τῆς πολυτεκνίας ψυχολογικοποιούμενο κατεβάζει τό ἱερό μυστήριο τοῦ Γάμου καί τίς χαρισματικές δυναμικές του στό οὑμανιστικό ἐπίπεδο, στό ὁποῖο πάση θυσία θέλει νά ἐντάξει ἰσοπεδωτικά τά πάντα ἡ "Νέα Ἐποχή". Καί φυσικά δέν εἶναι ὁ μόνος τῶν ψυχιάτρων ἤ καί ἄλλων κουλτουριάρηδων θεολόγων καί κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι, τό λιγότερο, βλέπουν τούς πολυτέκνους συγκαταβατικά, μέ "συμπάθεια" ὡς μία κατηγορία ἀτόμων μέ εἰδικές ἀνάγκες.

Μέσα σέ μιά πολύτεκνη οἰκογένεια θρυμματίζεται ἀνά πᾶσαν στιγμή ὁ ἐγωκεντρισμός, χαλυβδώνεται τό πρόσωπο τοῦ κάθε παιδιοῦ κοινωνικοποιούμενο μέ τόν πιό ἄμεσο καί φυσιολογικό τρόπο και μέσα στό πιό εὔκρατο οἰκογενειακό περιβάλλον. Ὅσο κι ἄν τά τρέχοντα βιωτικά προβλήματα ἐμποδίζουν τή δημιουργία καί τήν πρόοδο τῶν παιδιῶν, τελικά τό νόμιμο, ἁγιασμένο καί εὐλογη-μένο πολυτεκνικό περιβάλλον ἐνεργοποιεῖ τά ψυχοδυναμικά τῶν παιδιῶν καί ἀναδεικνύει προκομμένους ἀνθρώπους καί ἁγίους. Πόσοι ἐκ τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας δέν προέρχονται ἀπό τρισευλογημένες πολύτεκνες οἰκογένειες!

Τό μέγιστο ὅμως πρόβλημα ὁλόκληρης τῆς κοινωνίας μας εἶναι τό διάζύγιο. Δέ χρειάζεται νά ἀπαριθμήσουμε τίς ἁλυσσιδωτές καταστρεπτικές ἐπιπτώσεις του σ' ὅλην τήν οἰκογένεια, σέ γονεῖς καί παιδιά.

Εἶναι ἀπό τά πιό αὐτονόητα, ὅτι τά παιδιά ὅλων τῶν ἡλικιῶν χαίρονται, ὅταν βλέπουν τούς γονεῖς τους ἀγαπημένους καί ἑνωμέ-νους. Ἡ ἑνότητα τῶν δύο συζύγων, τοῦ πατέρα καί τῆς μητέρας ἀποτελεῖ καί τό βασικό ἀρχέτυπο μιᾶς ἑνοποιημένης καί ὄχι διασπασμένης προσωπικότητας στά παιδιά. Αὐτονόητο ἐπίσης εἶναι - καί τοῦτο ἐξάγεται ἀπό τήν πικρή πεῖρα τῶν διαζευγμένων συζύγων - ὅτι ὁ χωρισμός τῶν γονέων δρᾷ καταλυτικά καί διασπα-στικά στήν προσωπικότητα τῶν παιδιῶν.

Παρά ταῦτα ἐπηρεασμένοι οἱ γονεῖς ἀπό τά καταστροφικά πάθη τους, ἀπόμακροι οὐσιαστικά ἀπό τή Χάρη τῆς Ἐκκλησίας δέ θελουν καί δέ μποροῦν ἑπομένως νά συμβιώσουν καί γιά τό δικό τους καλό καί γιά τό καλό τῶν παιδιῶν τους. Τό πάθος τοῦ ἐγωισμοῦ καί τό ἐρωτικό πάθος τυφλώνουν τό ὀπτικό τοῦ νοῦ καί τῆς ψυχῆς καί παγώνουν τίς σχέσεις τῶν συζύγων. Ἐκμεταλλεύεται τά πάθη ὁ ἀρχέκακος ὄφις τῆς πονηρίας, ὁ Διάβολος καί σπέρνει τή δική του σποριά, τό μίσος στίς παγωμένες καρδιές τῶν διϊσταμένων καί ἀντιπαρατιθεμένων συζύγων. Τό μίσος, ἡ καχυποψία, ἡ παράνοια, ἡ ψυχοαμυντική ἐσωστρέφεια, γίνονται τά μόνιμα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τῶν παιδιῶν πού οἱ γονεῖς τους γκρεμίζουν πέτρα πέτρα τό σπιτικό πού μαζί μέ κόπο ἀλλά καί μέ ὄνειρα ἀτέλειωτης ἀγάπης κτίσανε.

Ἔνοχοι πολλῶν τέτοιων διαζυγίων εἶναι οἱ ψυχολόγοι καί ψυχοθεραπευτές οὑμανιστές. Μικρόψυχοι, μαγεμένοι ἀπό τή θεωρία τῆς libido τοῦ πατέρα τους Φρόϋδ καί ἀπό τίς γκουρουιστικές μινιμαλιστικές θεωρίες τοῦ Γιούνγκ σπρώχνουν τά ζευγάρια στό χωρισμό ἤ στήν παράλληλη ( ψυχοθεραπευτική κατ' αὐτούς ) παράνομη σχέση, γιά νά ἰσορροπήσουν καί νά σώσουν τήν προσωπικότητά τους μέσα στά ἄγχη καί στίς ἐνοχές τῆς μοιχείας.

Ἐπιφανής γιατρός τοῦ Λεκανοπεδίου μας ὄχι τῆς εἰδικότητας τοῦ ψυχιάτρου μοῦ ἀνέφερε τά παρακάτω. " Καί βέβαια οἱ ψυχία-τροι μιλοῦν γιά συμβόλαια. Μοῦ ἔλεγε πρόσφατα ἕνας ἐπιχειρηματίας πού κατέφυγε κρυφά ἀπό τή σύζυγό του σέ ψυχαναλυτή μέ ὑπόδειξη ἱερέως ψυχαναλυτοῦ ὅτι τό πρῶτο πρᾶγμα πού τοῦ ζήτησε ἡ συμβαλλομένη ἱατρός ἦταν, ὅτι μέσα στόν " κύκλο" πού περιελάμβανε ἐκείνην καί τόν πάσχοντα, θά ἔπρεπε νά δεσμευθῇ, ὅτι δέν θά ἔμπαινε κανείς ἄλλος! Οὔτε ἡ σύζυγός του, πού συνέβαινε νά εἶναι γιατρός! Δέν θά ἔπρεπε νά μάθει κανείς τά ὅσα ἐλέγοντο ἐκεῖ. Οὖτε και ὁ πνευματικός του, τόν ὁποῖο θά τόν "κρατοῦσε" γιά τά "καθαρῶς πνευματικά" . Special treatments leads to special mistakes! (οἱ εἰδικές καί ἰδιαίτερες θεραπείες ὁδηγοῦν καί σέ ιδιαίτερα λάθη ), λένε οἱ Βρετανοί. Τώρα πού χώρισαν βέβαια, μπορεί νά καυχηθῇ ὅτι δέν παραβίασε τό συμβόλαιό του μέ τή γιατρό.

Ἀντί νά ἀναζητηθεῖ ὁπωσδήποτε ἡ συνδρομή τῆς ἄλλης πλευρᾶς γιά τήν ἰσορροπημένη παρουσίαση τῶν προβλημάτων - ὅπως κάθε πνευματικός θά ἔκανε -ἐδῶ ἔχουμε ἕνα κλειστό καί αὔταρκες σύστημα δύο ἀτόμων (ἄλλος κανόνας τῆς ψυχανάλυσης εἶναι καί ἡ συμβολή κατά προτίμηση μέ τό ἕτερο φῦλο: ἄνδρας γιατρός μέ γυναίκα ἀναλυομένη καί ἀντιστρόφως).

Ἀπό ἱερό μυστήριο πού εἶναι ὁ Γάμος μέ ἀσύλληπτες προοπτικές ἀγώνων πνευματικῶν γιά συμφωνία καί ὁμόνοια ἐγκλωβίζεται μέσα στίς κτιστές ἐνδοκοσμικές συμβάσεις ὁρισμένου ἤ ἀορίστου χρόνου πού καταντᾷ νά ἔχει ἡμερομηνία λήξεως ὅπως ἔχουν τά φαγώσιμα προϊόντα.

Ἀπό ἐκεῖ καί πέρα ἀρχίζει μιά ἀπίστευτη περιπέτεια ἐνόχων σχέσεων στόν ἕνα, στόν ἄλλο ἤ καί στούς δύο συζύγους μέ ἀναμενόμενες σύντομες ἐπιτυχίες καί μέ ἀπρόσμενες ἀποτυχίες πού δέν ὁδηγοῦν παρά μόνο στά ψυχοφάρμακα.

Ψυχολογικά τραύματα, μαθησιακά προβλήματα, δοκιμές ναρκωτικῶν, ἐξαρτήσεις ποικίλες, ἀλλεπάλληλες ἀδιέξοδες προγα-μιαῖες σχέσεις, κρυφές συμφωνίες μέ διαφόρους περιθωριακούς τύπους, ποτά, παραμέληση τῶν σπουδῶν, ἄρνηση γιά ἐργασία καί γιά ἐκπλήρωση τῆς διαλυμένης οἰκογενείας μέσα στήν ὁποία ἀσφυ-κτιᾷ τό ἕνα μετά τό ἄλλο τά παιδιά.

Στή συνέχεια τά παιδιά τῶν χωρισμένων κατά κανόνα ἔχουν τόσο ἀρνητικούς λογισμούς καί ἐκτιμήσεις γιά τό γάμο και γιά τούς γονεῖς τους ὥστε εἶναι πανέτοιμα νά ἐμπιστευθοῦν τούς οἱουσδήποτε ἐκτός ἀπό τούς γονείς τους, τούς ὁποίους ἄγρια ἐκμεταλλεύονται. Εἶναι τόσο πολύ πικραμένα καί τραυματισμένα τά παιδιά τῶν χωρισμένων γονέων καί εἶναι τόσο βαθιά τά χάσματα στίς ψυχές τους, πού ὁποιοσδήποτε τούς προσφέρει στοργή καί ἀγάπη εἶναι ἕτοιμα νά τούς δώσουν τά πάντα, ἀκόμα καί τήν ἄπειρη ψυχή τους.

Εἶναι λοιπόν δυνατόν οἰ " εἰδικοί" ψυχίατροι, ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές ἤ κοινωνικοί λειτουργοί νά εὐνοοῦν σάν πρόθεση καί σάν πραγματοποίηση τό χωρισμό τῶν γονέων;

Πολύ παραστατικά καί παιδαγωγικά σέ μιά προσευχή του ὁ Ἐπίσκοπος Ἀχρίδων Νικόλαος προσευχόταν μέ πύρινα δάκρυα στό Χριστό νά φωτίσει τούς ἀντιπαρατιθέμενους συζύγους νά μή χωρίσουν, ἀλλά νά καταλάβουν ὅτι μέ τό νά χωρίζουν τό σύντροφό τους ἀπό τή ζωή τους εἶναι σάν νά κόβουν τήν καρδιά τους στά δύο.

Ἡ παγκοσμιοποιητική "Νέα ἐποχή" διά τῆς "λειτουργικῆς ἀνανεώσεως" ἔχει ὡς πρόδηλο καί ὄχι ἄδολο πόθο τήν ἐξομοίωση τῆς λατρείας μας μέ τῶν ἄλλων Χριστιανικῶν ὁμολογιῶν, καί εἰ δυνατόν τήν ἀφομοίωσή της μέ τίς λατρεῖες τῶν ἄλλων Θρησκειῶν. Ὁ Michel Lacroix στό βιβλίο του "New age” ἐκδόσεις Dominos γράφει, ὅτι ἡ σύγχρονη τάση τῆς Νέας Ἐποχῆς δέν εἶναι πόλεμος κατά τῆς Θρησκείας, ἀλλά "ἐπιστροφή στή θρησκεία" ὑπό τόν ὅρον ἀπομακρύνσεως ὅλων τῶν θρησκειῶν ἀπό τά δόγματα. Λέγει χαρακτηριστικά: "Επιστροφή στη θρησκεία, όχι όμως επιστροφή στα δόγματα: η αντι-κουλτούρα διεκδικούσε πλήρη ελευθερία σ' αυτόν τον τομέα, πράγμα που οδηγούσε προς τον εκλεκτισμό. Έτσι, τις περισσότερες φορές, οι γκουρού των ανατολικών φιλοσοφιών, λατρεύονταν από τους οπαδούς της "Jesus Revolution" Οι πιστοί της Jesus Revolution (στην Ευρώπη έφτασε το 1970) ήταν οργανωμένοι σε κοινότητες, όπως οι χίπις, ζούσαν αυστηρή καί ενάρετη ζωή καί επιδίδονταν αδιάκοπα στον προσηλυτισμό των περαστικών από τις πόλεις της Καλιφόρνιας. Τέλος είναι αδύνατον να αποσιωπή-σουμε το ρόλο που έπαιξαν τα ναρκωτικα σ' αυτή την αντικουλ-τούρα. Ήθελαν να εξερευνήσουν οριακές ψυχικές καταστάσεις, να αναπτύξουν τη δημιουργικότητα, να δουν την πραγματικότητα μέσα από καινούριες εμπειρίες. Ένας ἀπό τους πνευματικούς πατέρες του φοιτητικού κινήματος ο Τίμοθι Λίρι (Timothy Leary), προέτρεπε στη χρήση του λυσεργικού οξέως (LSD). Ήταν καθηγητής ψυχολογίας στό Harvard και παρότρυνε τους σπουδαστές του να παίρνουν ναρκωτικά, ως τελετή μύησης που άνοιγε τις πύλες της Θεϊκής αγάπης και των μυστικιστικών καταστάσεων. Πολλοί καλλιτέχνες ζωγράφιζαν κάτω από την επίδραση ενός παραισθησιογόνου, του πεγιότλ (peyotl), πράγμα που οδήγησε σε μία ψυχεδελική τέχνη με πολύχρωμα και φαντασμαγορικά μοτίβα, τα οποία ξαναβρίσκουμε στη σύγχρονη εικονογραφία της Νέας Εποχής. Ας προσθέσουμε πως εκείνη την εποχή "New Age" σήμαινε συχνά "Drug Culture"

Αὐτή ἡ συγκρητιστική ἐπίμονη προοπτική ἐπιχειρεῖται διά τῶν μεικτῶν γάμων. Ὄχι μόνο μέ τούς παπικούς ἀλλά καί μέ τίς πιό πολλές παραφυάδες τῶν προτεσταντῶν.

Οἱ μεικτοί γάμοι στήν πράξη ὁριστικοποιοῦν ὡς ἐπί τό πλεῖστον τό ὅραμα τῆς Νέας συγκρητιστικῆς Ἐποχῆς. Ἐκτός τῶν πολλῶν ἐνδοοικογενειακῶν προβλημάτων ἀμβλύνονται οἱ συνειδή-σεις τῶν πιστῶν, χάνουν τή μοναδικότητα τοῦ προσώπου τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ μέσα στή Μία, Ἁγία, Καθολική Ἐκκλησία, τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, καί ἀφομοιώνονται κοσμικά στή νοοτροπία τῆς Πανθρησκείας. Τά παιδιά τῶν παραπάνω συζύγων ζώντας μέσα σ' αὐτόν τό θρησκευτικό συγκριτισμό ἤ ἐξομοιώνονται μέ τούς συγκριτιστικά ζῶντες γονεῖς τους ἤ βλέποντας τίς θρησκευτικές ἐνδεχόμενες ἀντιθέσεις καί ἀντιπαραθέσεις, ἀπωθοῦν κάθε θρησκευτικό ἐνδιαφέρον καί αθεοποιοῦνται...ἀχριστοποιοῦνται.

 

 

Ἀρχιμανδρίτου Σαράντη Σαράντου

GOD IS WITH US: Solace in the Outbreak of the Corona Virus

My dears! I should like to speak with you, seated at a cup of coffee. See, I have prepared coffee for myself, sweet, just as I like it.


I realize that you are frightened, many of you are frightened with the current situation. Especially those who are in Italy. But let us not forget that God is standing at our wheel.

God, who created heaven and earth, who created all things from nothingness. And as sacred scripture tells us with God even the hairs of your head are counted. Do you think that anything happens without God’s will, without divine permission? No. This is why I want to tell you that you should not be anxious, terrified or frightened, because all this has been permitted by God for our good.


Every evening we sing so beautifully at compline (as those who live in monasteries, monks and nuns know): “God is with us! Understand, all ye nations, and submit yourselves, for God is with us. Hear ye, even to the uttermost ends of the earth, for God is with us. Submit yourselves, ye mighty ones, for God is with us. For we fear not your terror, neither are we troubled, for God is with us.”


Do you hear? “Your terror.” This refers to the powers of darkness and to the mighty ones of this world, who seek to frighten us with particular things. But it is not necessary to fear anything. For God is with us. And if God, who created heaven and earth, is with us, then why must we be afraid? Let us therefore be calm, untroubled.


Look, we can turn these goings on into something remarkable. Most of you, children and parents, are sitting at home. Strive to make fitting use of this time.

In the morning gather everyone together and read the Akathist to the Most Holy Theotokos, say the morning prayers. Let one of you read aloud, while the others listen. Likewise in the evening. And in the course of the day converse with each other. Parents, talk to your children. There was no time for this earlier — all had business, obligations.

Turn the television off for a while, turn off all means of mass information and try to converse a little with your children. Hear them out, allow them to speak out and say what they need to say. And don’t speak about the flu or virus. Put that aside. Entrust that to God’s mercy. Speak about good things, about which until now there was no time to speak. Speak about those things that once made you happy that you had forgotten. And try to see what you can do to make each other happy from now on. Don’t be anxious, don’t be mean to each other.

So, let us not forget that God is above all of us, that He has permitted this for our own good, You surely understand to what degree everything in our present life has crossed over the boundaries of normality, starting with abortion, immorality, everything, drunkenness, narcotics, anything you want, everything in our life is turned inside out, homosexuals and so on. The entire world has been turned upside down. So therefore it was only natural that God allowed something. Whether the virus appeared from somewhere or was manufactured is not important. It should not concern us. God allowed it. Because the world veered off course, and God had to set us aright. And He allowed this.


Let us recall, those of you who have read the Old Testament, the city of Nineveh. And what happened there is the same thing that is happening now in the world. All sorts of evil acts were committed. And God, seeing that they continued in their evildoing, sent the Prophet Jonah. “Go and tell them that there remain 40 days before the city of Nineveh will be destroyed.” Exactly in the same way as Sodom and Gomorrah were destroyed. God said the same thing to them.


At first the prophet Jonah did not want to go. Why? Because he knew that God was merciful. The prophet would tell them that the city will be destroyed in 40 days, and they would repent, they would turn back to God, they would be sorry and ask forgiveness, for God to forgive them. And God would forgive them, making Jonah’s prophecy false. But in the end Jonah listened to God, He went and said to them, “In 40 days the city of Nineveh will be destroyed.”


Now when the report of this came to the king, he heard it and said this: “Enough. From now on we renounce sin.” He threw off his cloak, threw off his royal robes and clothed himself in sackcloth, poured ashes on his head and began to pray and repent. And he said this: “Let all the people repent, let them correct their evil ways, giving themselves over to prayer and fasting. And not only the people, but let the animals also fast. For we, the people, have aggrieved God, but the animals have not aggrieved Him. Perhaps their wailing and howling will move Him not to visit us with this wrath.

And when God saw their repentance, from the king to last citizen, how they prayed and wept, begging forgiveness from God, He took pity on them and held back His wrath.


So you see? He Himself said, “40 days,” resolved to do it, and they repented. For God is merciful, God is love. If He sees that we turn to Him, do you know what will happen? All this virus and everything will disappear in a few days. But He desires to see from us somewhat of a return to Him. And if He sees us petrified, paralyzed with fear…

Let’s examine another fear, the fear of death. We hear from St. Basil, who says, “The mindfulness of death is the greatest wisdom.” But only the mindfulness of death is good. How we act — perhaps we today or tomorrow we will depart to God; where we fell short and should sin no more. But we, paralyzed by fear, sit in front of the television. What else has happened? How many have died? Who else has been infected and what will happen next, ad infinitum. Why is that necessary? Turn it off. Pray, rejoice. Observe how the sun shines today, It was also there yesterday, and will come out again tomorrow. Birds sing and flowers blossom. Everything around is taking its course. Why should we sit imprisoned in a paralyzed state? No. Let us try to return to God; let us strive to be happy, to rejoice in the time we have, today.

You saw me make myself a coffee? Very good. You try to make yourself a coffee, or if you can’t drink coffee, a tea. Sit in the living room with all the family and talk. Turn off everything connected to technology and talk. Find the time to talk and forget everything else. Try to make each other happy.

God will take this away. But He wants to see something from us: one step, one drop, a little something to correct ourselves.


Someone even said that he heard something remarkable: administrators in the presence of journalists, winding up some sort of public appearance said, “God help us!”


But why do we say that only when someone has a knife to our throat? Why don’t we say that all the time? Any pursuit must begin with God and end with God.


God help us. God preserve us. Mother of God help us.

And let us not forget that we have the Mother of God, She is our connection with heaven. All gifts come to us through the Mother of God. Try to read the akathist hymn, the prayer service to the Mother of God every day. You will see how much help we will receive. The Mother of God will never abandon us. She is a mother, she knows. She has the heart of a mother, and she knows what pain and suffering is. And she is always with us, beside us.

For this reason I want to transmit to all of you, not only those in their native land, but also scattered throughout the world. To anyone who is sad, who is frightened, who is desperate: we don’t need this! Let us not forget that God is with us. Why then should we be terrified if God, who created everything from nothingness, is with us? Besides we have the Mother of God — our intercessor and our connection to heaven.


I will end with this. May the Mother of God help you, give you strength and protect you. And that we may again enjoy the beautiful moments spent with those who are dear to us, having among us God and His Mother. Amen



Monk Pimen (Vlad)*

March 20, 2020

*) Father Pimen (Vlad) is the father-superior of the Mt. Athos cell of the Entrance of the Most Holy Theotokos into the Temple adjunct to the Laku Skete.



Source of Russian text: www.pravoslavie.ru


Translated from the Russian by Reader Stephen (Robert) Parent,

Choir Director of Holy Trinity Cathedral (OCA) in San Francisco, California

Ἡ ἀπροσδόκητη καταιγίδα – ὀργὴ καὶ θυμὸς ( Λόγος Μέγα Βασιλείου )

Ἡ ΩΦΕΛΕΙΑ ἀπὸ τὶς ἰατρικὲς συμβουλὲς φαίνεται μετὰ τὴν ἐφαρμογή τους. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ μὲ τὶς πνευματικὲς διδασκαλίες. Ἡ σοφία καὶ ἡ ὠφέλειά τους γιὰ τὴ διόρθωση τῆς ζωῆς καὶ τὴν τελειοποίηση τῶν πιστῶν ἀκροατῶν φαίνεται μετὰ τὴν ἔμπρακτη ἐφαρμογή τους.

Ἔτσι κι ἐμεῖς. Ἀφοῦ ἀκούσαμε τὸν κατηγορηματικὸ στίχο τῶν Παροιμιῶν, «Ἡ ὀργὴ καταστρέφει καὶ αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς φρονίμους» (Παροιμ. 15:1)· ἀφοῦ ἀκούσαμε τὴν ἀποστολικὴ προτροπή, «Διῶξτε μακριά σας κάθε δυσαρέσκεια, θυμό, ὀργή, κραυγή, κατηγόρια, καθὼς καὶ κάθε ἄλλη κακότητα» (Ἐφ. 4:31)· ἀφοῦ ἀκούσαμε ἀκόμα τὸν Κύριο νὰ λέει, «Ὅποιος ὀργίζεται ἐναντίον τοῦ ἀδελφοῦ του χωρὶς λόγο, πρέπει νὰ δικαστεῖ» (Ματθ. 5:22)· κι ἀφοῦ ἀποκτήσαμε πείρα αὐτοῦ τοῦ πάθους, ποὺ δὲν προέρχεται ἀπὸ τὴ θέλησή μας, ἀλλὰ σὰν ἀπροσδόκητη καταιγίδα μᾶς προσβάλλει ἀπ’ ἔξω, μποροῦμε καλύτερα νὰ γνωρίσουμε τὸ μεγαλεῖο τῶν θείων ἐντολῶν.

«Ὁ θυμώδης ἄνθρωπος ἔχει ἀποκρουστικὴ συμπεριφορὰ καὶ ἐμφάνιση» (Παροιμ. 11:25). Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ πάθος αὐτὸ θὰ διώξει τὴ λογικὴ καὶ θὰ κυριέψει μιὰ ψυχή, ἀποθηριώνει ὁλοκληρωτικὰ τὸν ἄνθρωπο. Τὸν κάνει ἀπάνθρωπο, γιατί δὲν τὸν κατευθύνει πιὰ ἡ λογική.

Ὅπως τὸ δηλητήριο στὰ φαρμακερὰ φίδια, ἔτσι εἶναι ὁ θυμὸς στοὺς ὀργισμένους. Λυσσοῦν σὰν τὰ σκυλιά, ὁρμοῦν σὰν τοὺς σκορπιούς, δαγκώνουν σὰν τὰ φίδια. Ὁ θυμὸς κάνει τὶς γλῶσσες ἀχαλίνωτες καὶ τὰ στόματα ἀπύλωτα. Ἀσυγκράτητα χέρια, βρισιές, κοροϊδίες, κακολογίες, πληγὲς καὶ ἄλλα ἀναρίθμητα κακὰ προέρχονται ἀπὸ τὴν ὀργὴ καὶ τὸ θυμό.

Ἐξαιτίας τοῦ θυμοῦ, ξίφη ἀκονίζονται, δολοφονίες τολμῶνται, ἀδέλφια χωρίζουν καὶ συγγενεῖς ξεχνοῦν τὸν συγγενικὸ δεσμό τους. Οἱ ὀργισμένοι ἀγνοοῦν πρῶτα τοὺς ἑαυτοὺς τοὺς κι ἔπειτα ὅλους τοὺς οἰκείους. Ὅπως οἱ χείμαρροι παρασύρουν κατεβαίνοντας τὸ καθετί, ἔτσι καὶ ἡ βίαιη κι ἀσυγκράτητη ὁρμὴ τῶν ὀργισμένων δὲν ὑπολογίζει τίποτα. Οἱ θυμωμένοι δὲν σέβονται τοὺς γέροντες, τὴν ἐνάρετη ζωή, τὴ συγγένεια, τὶς προηγούμενες εὐεργεσίες, οὔτε τίποτ’ ἄλλο σεβαστὸ καὶ ἔντιμο. Ὁ θυμὸς εἶναι μιὰ πρόσκαιρη τρέλα.

Ποιὸς θὰ μποροῦσε νὰ περιγράψει αὐτὸ τὸ κακό; Πῶς μερικοὶ εἶναι τόσο εὐέξαπτοι, πού μὲ τὴν παραμικρὴ ἀφορμὴ θυμώνουν; Φωνάζουν καὶ ἀγριεύουν καὶ ὁρμοῦν πιὸ ἀδίσταχτα κι ἀπὸ τὰ ἄγρια θηρία. Δὲν σταματοῦν προτοῦ ξεθυμάνει ἡ ὀργὴ τους σ’ ἕνα μεγάλο καὶ ἀνεπανόρθωτο κακό. Οὔτε τὸ σπαθὶ οὔτε ἡ φωτιὰ οὔτε κανένα ἄλλο φόβητρο εἶναι ἱκανὸ νὰ συγκρατήσει τὴν ψυχὴ ποὺ ἔγινε μανιακὴ ἀπὸ τὴν ὀργή. Οἱ ὀργισμένοι δὲν διαφέρουν ἀπὸ τοὺς δαιμονισμένους σὲ τίποτα, οὔτε στὴν ἐξωτερικὴ μορφὴ οὔτε στὴν ἐσωτερικὴ κατάσταση.

Βράζει μέσα στὴν καρδιὰ τὸ αἷμα ἐκείνων ποὺ διψοῦν γιὰ ἐκδίκηση. Ταράζεται καὶ κοχλάζει μὲ τὴ φλόγα τοῦ πάθους. Ὅταν βγεῖ στὴν ἐπιφάνεια ἀλλάζει τὴν ὄψη τοῦ ὀργισμένου. Μεταβάλλει σὰν θεατρικὴ προσωπίδα τὴ συνηθισμένη καὶ γνώριμη σ΄ ὅλους μορφή του. Ἀγνώριστη γίνεται ἡ γνωστὴ ὄψη τῶν ματιῶν του. Τὸ βλέμμα του εἶναι παράφορο καὶ ξαναμμένο. Τρίζει τὰ δόντια σὰν τοὺς χοίρους ποὺ συμπλέκονται. Τὸ πρόσωπό του φουντώνει καὶ μελανιάζει. Ὁλόκληρο τὸ σῶμα του παραμορφώνεται. Οἱ φλέβες τεντώνονται, λὲς καὶ θὰ σπάσουν, καθὼς ἡ ψυχὴ του συγκλονίζεται ἀπὸ τὴν ἐσωτερικὴ ταραχή. Ἡ φωνὴ γίνεται σκληρὴ καὶ ἄγρια. Τὰ λόγια ἄναρθρα, ἀσυνάρτητα, ἄτακτα ἀπρόσεκτα καὶ ἀκατανόητα.

Ὅταν μάλιστα ἀνάψει ἡ ὀργὴ σὲ βαθμὸ ἀνεξέλεγκτο, ὅπως ἡ φλόγα ποὺ τροφοδοτεῖται μὲ ἄφθονα ξύλα, τότε προπαντὸς βλέπει κανεὶς θέαμα ποὺ οὔτε μὲ λόγια περιγράφεται οὔτε μὲ ἔργα παριστάνεται. Βλέπει κανεὶς χέρια νὰ σηκώνονται ἐναντίον συνανθρώπων καὶ νὰ πέφτουν σὲ κάθε σωματικὸ μέλος. Βλέπει ἀκόμα πόδια νὰ χτυποῦν ἄσπλαχνα εὐαίσθητα σημεῖα. Βλέπει τὸ καθετὶ νὰ γίνεται ὅπλο τῆς μανίας. Καὶ ἂν τύχει νὰ κυριεύεται κι ὁ ἀντίπαλος ἀπὸ τὸ ἴδιο πάθος, δηλαδὴ ἀπὸ παρόμοια ὀργὴ καὶ μανία, τότε συμπλέκονται καὶ παθαίνουν ὅσα εἶναι φυσικὸ νὰ πάθουν οἱ ὑποδουλωμένοι σ’ ἕναν τέτοιο δαίμονα. Ἀναπηρίες ἢ καὶ θανάτους ἀποκομίζουν πολλὲς φορὲς οἱ συμπλεκόμενοι σὰν βραβεῖα τῆς ὀργῆς τους.

Ἄρχισε κάποιος τὶς χειροδικίες. Ὁ ἄλλος ἀμύνθηκε. Ἀνταπέδωσε ὁ πρῶτος. Δὲν ὑποχώρησε ὁ δεύτερος. Κι ἐνῶ τὸ σῶμα κομματιάζεται ἀπὸ τὰ χτυπήματα, ὁ θυμὸς λιγοστεύει τὴν αἴσθηση τοῦ πόνου. Ἡ αἴσθηση αὐτὴ ἀτονεῖ καὶ δὲν τοὺς κάνει νὰ σταματήσουν, γιατί ὁλόκληρη ἡ ψυχὴ ἔχει κυριευθεῖ ἀπὸ τὴν ἐκδικητικότητα.

Μὴν προσπαθεῖς νὰ θεραπεύσεις τὸ ἕνα κακὸ μὲ ἄλλο κακό. Μὴν ἐπιχειρεῖς νὰ ξεπεράσεις τὸν ἀντίπαλο στὶς συμφορές. Γιατί στοὺς κακοὺς ἀνταγωνισμοὺς ὁ νικητὴς εἶναι ἀθλιότερος, ἀφοῦ ἀποχωρεῖ μὲ τὴ μεγαλύτερη εὐθύνη τῆς ἁμαρτίας.

Σ’ ἔβρισε ὁ ὀργισμένος; Σταμάτησε τὸ πάθος μὲ τὴ σιωπή. Μὴ σὲ διδάξει ὁ ἐχθρὸς νὰ ζηλέψεις αὐτὸ πού, ὅταν τὸ βλέπεις στὸν ἄλλο, τὸ ἀποστρέφεσαι. Εἶναι κατακόκκινος ὁ ἀντίπαλος ἀπὸ τὴν ὀργή; Ἀλλὰ μήπως κι ἐσὺ δὲν κοκκίνισες; Τὰ μάτια του εἶναι γεμάτα αἷμα; Τὰ δικά σου, πές μου, βλέπουν ἤρεμα; Ἡ φωνὴ του εἶναι ἄγρια; Ἀλλὰ καὶ ἡ δική σου εἶναι γλυκιά;

Ὁ ἀντίλαλος, στὴν ἡσυχία, δὲν ἐπιστρέφει τόσο τέλειος σ’ αὐτὸν ποὺ φώναξε, ὅσο οἱ βρισιὲς σ’ αὐτὸν ποὺ ἔβρισε. Ἢ μᾶλλον, ἐνῶ ὁ ἦχος ἐπιστρέφει αὐτούσιος, οἱ βρισιὲς ἐπιστρέφουν μὲ προσθῆκες.

Καὶ τί λένε μεταξὺ τους ὅσοι βρίζονται; Ὁ ἕνας λέει: «Εἶσαι τιποτένιος. Κατάγεσαι ἀπὸ τιποτένιους». Ὁ ἄλλος ἀπαντάει: «Εἶσαι ἄχρηστος δοῦλος». Ὁ πρῶτος τὸν λέει ψωμοζητητή. Ὁ δεύτερος ἀλήτη. Ὁ ἕνας ἀγράμματο. Ὁ ἄλλος τρελό. Ἔτσι συνεχίζουν μέχρι νὰ ἐξαντλήσουν ὅλο τὸ ὑβρεολόγιο. Καὶ μετὰ τὶς βρισιές, προχωροῦν καὶ στὶς χειροδικίες.

Μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο, ὁ θυμὸς προκαλεῖ τὴ διαμάχη, ἡ διαμάχη τὶς βρισιές, οἱ βρισιὲς τὰ χτυπήματα, τὰ χτυπήματα τὰ τραύματα, τὰ τραύματα πολλὲς φορὲς τὸ θάνατο.

Ἂς διώξουμε λοιπὸν μὲ κάθε τρόπο τὴν ὀργὴ ἀπὸ τὴν ψυχή μας. Ἔτσι θὰ μπορέσουμε νὰ ξεριζώσουμε καὶ πάρα πολλὰ ἄλλα πάθη, ποὺ γεννιοῦνται ἀπ’ αὐτή.

Σ’ ἔβρισε κάποιος; Ἐσὺ παίνεψε τoν. Σὲ χτύπησε; Ἐσὺ δεῖξε ὑπομονή. Σὲ φτύνει καὶ σ’ ἐξευτελίζει; Ἐσὺ σκέψου ποιὸς εἶσαι, ὅτι δηλαδὴ ἀπό τὴ γῆ προέρχεσαι καὶ στὴ γῆ θὰ καταλήξεις. Ὅποιος μὲ τέτοιο τρόπο προετοιμαστεῖ, θὰ θεωρήσει μικρὴ κάθε προσβολή. Ἔτσι, δείχνοντας τὸν ἑαυτό σου ἄτρωτο στὶς βρισιές, ὄχι μόνο θὰ φέρεις σὲ ἀμηχανία τὸν ἀντίπαλο, ἀλλὰ καὶ θ’ ἀναδειχθεῖς ἄξιος γιὰ μεγάλο στεφάνι. Ἡ μανία τοῦ ἄλλου θὰ γίνει ἀφορμὴ δικοῦ σου ἐπαίνου.

Σὲ ὀνόμασε ἄσημο καὶ ἄδοξο ὁ ὀργισμένος ἀντίπαλός σου; Ἐσὺ σκέψου ὅτι εἶσαι «χῶμα καὶ στάχτη» (Γεν. 18:27). Γιατί δὲν εἶσαι ἀνώτερος ἀπὸ τὸν Ἀβραάμ, ποὺ ὀνόμασε ἔτσι τὸν ἑαυτό του. Σὲ ὀνόμασε ἀγράμματο καὶ φτωχὸ καὶ τιποτένιο; Ἐσὺ σκέψου ὅτι εἶσαι σκουλήκι καὶ ὅτι προέρχεσαι ἀπὸ τὴν κοπριά, ὅπως γράφει κι ὁ Δαβὶδ (Ψαλμ. 21:7).

Πρόσθεσε σ’ αὐτὰ καὶ τὸ παράδειγμα τοῦ Μωυσῆ, πού, ὅταν τὸν ἔβρισαν ὁ Ἀαρών καὶ ἡ Μαριάμ, δὲν παραπονέθηκε στὸ Θεὸ ἐναντίον τους, ἀλλὰ προσευχήθηκε γι’ αὐτούς. (Ἀριθ. 12:1-13).

Θέλεις νὰ εἶσαι μαθητὴς αὐτῶν τῶν φίλων τοῦ Θεοῦ ἢ ἐκείνων πού εἶναι γεμάτοι ἀπὸ πνεῦμα πονηρίας;

Ὅταν νιώσεις τὸν πειρασμὸ νὰ βρίσεις, σκέψου ὅτι δοκιμάζεσαι: Θὰ πᾶς μὲ τὸ μέρος τοῦ Θεοῦ, δείχνοντας μακροθυμία, ἢ θὰ τρέξεις πρὸς τὸ διάβολο, δείχνοντας ὀργή; Μὴ χάσεις τὴν εὐκαιρία νὰ διαλέξεις τὴν ἀγαθὴ μερίδα. Γιατί ἢ θὰ ὠφελήσεις καὶ τὸν ἀντίπαλο ἀκόμα μὲ τὸ παράδειγμα τῆς πραότητός σου ἢ θὰ ζημιωθεῖτε κι οἱ δυὸ μὲ τὸν ἐγωισμό σου. Σκέψου ἐπίσης, ὅτι τίποτα δὲν εἶναι ὀδυνηρότερο στὸν ἐχθρὸ ἀπὸ τὸ νὰ βλέπει τὸν ἀντίπαλό του ἀνώτερο ἀπὸ τὶς προσβολὲς ποὺ τοῦ ἔκανε.

Σοῦ προκαλεῖ ταραχὴ ἡ κατηγόρια τῆς φτώχιας; Θυμήσου ὅτι «γυμνὸς ἦρθες στὸν κόσμο τοῦτο, γυμνὸς καὶ πάλι θὰ φύγεις» (πρβλ. Ἰὼβ 1:21). Ποιὸς ὅμως εἶναι φτωχότερος ἀπὸ τὸ γυμνό; Ποιός, ἄλλωστε, ὁδηγήθηκε ποτὲ στὴ φυλακὴ γιὰ τὴ φτώχειά του; Δὲν εἶναι ντροπὴ ἡ φτώχεια. Ντροπὴ εἶναι νὰ μὴν ὑποφέρεις μὲ ἀξιοπρέπεια τὴ φτώχεια. Θυμήσου ὅτι ὁ Κύριος «ἦταν πλούσιος κι ἔγινε γιὰ χάρη μας φτωχός» (Β΄ Κορ. 8:9).

Ἀλλὰ κι ἂν ὁ ἀντίπαλός σου σὲ ἀποκαλέσει ἀνόητο καὶ ἀγράμματο, θυμήσου τὶς βρισιὲς τῶν Ἰουδαίων ἐναντίον τῆς ἀληθινῆς Σοφίας: «Εἶσαι Σαμαρείτης καὶ δαιμονισμένος» (Ἰω. 8:48). Ἂν ὀργιστεῖς, θὰ ἐπιβεβαιώσεις τὶς βρισιές. Γιατί τί ὑπάρχει πιὸ ἀνόητο ἀπὸ τὴν ὀργή; Ἂν ὅμως δὲν ὀργιστεῖς, θὰ ντροπιάσεις αὐτὸν ποὺ σὲ βρίζει, δείχνοντας ἔμπρακτα τὴ σωφροσύνη σου.

Σὲ ράπισε ὁ ἀντίπαλος; Σκέψου ὅτι καὶ τὸν Κύριο ράπισαν. Σ’ ἔφτυσε; Σκέψου ὅτι καὶ τὸν Κύριό μας ἔφτυσαν. Καὶ μάλιστα «δὲν ἔκρυψε τὸ πρόσωπό Του γιὰ ν’ ἀποφύγει τὸν ἐξευτελισμὸ ἀπὸ τὰ φτυσίματα» (πρβλ. Ἡσ. 50:6). Συκοφαντήθηκες; Τὸ ἴδιο ἔπαθε κι ὁ Κύριος. Σοῦ ξέσκισαν τὰ ροῦχα; Ἀφαίρεσαν καὶ τοῦ Κυρίου τὰ ἐνδύματα οἱ στρατιῶτες καὶ τὰ μοίρασαν μεταξύ τους. (Ἰω. 19:24).

Ἐσὺ ὅμως δὲν καταδικάστηκες ἀκόμα. Οὔτε σταυρώθηκες. Πολλά σοῦ λείπουν γιὰ νὰ μιμηθεῖς τὸν Κύριο. Ἡ φλόγα τῆς ὀργῆς θὰ ὑποχωρήσει μὲ τὶς σκέψεις αὐτές. Παρόμοιες προετοιμασίες καὶ προδιαθέσεις ἐπαναφέρουν τὴ γαλήνη στὸ νοῦ καὶ ἀφαιροῦν τὰ ἄτακτα σκιρτήματα τῆς καρδιᾷς. Αὐτὸ σημαίνουν καὶ τὰ λόγια τοῦ Δαβίδ: «Προετοιμάσθηκα καὶ δὲν κλονίσθηκα». (Ψαλμ. 118:60).

Ἡ μνήμη τῶν παραδειγμάτων τῶν μακαρίων ἀνδρῶν τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀναχαιτίζει τὸ μανιακὸ ξέσπασμα τῆς ὀργῆς. Πὼς π.χ. ὁ μέγας Δαβὶδ ἀνέχθηκε μὲ πραότητα τὶς προσβολὲς τοῦ Σεμεΐ! …Δὲν κυριεύθηκε ἀπὸ τὴν ὀργή, ἀλλὰ ὕψωσε στὸ Θεὸ τὴ σκέψη του καὶ στοχάστηκε: « Ὁ Κύριος τοῦ εἶπε νὰ μὲ καταριέται» (Β΄ Βασ. 16:10). Ἔτσι, ἐνῶ ἄκουγε νὰ τὸν βρίζει φονιὰ καὶ παράνομο, δὲν ὀργιζόταν ἐναντίον του, ἀλλὰ ταπείνωνε τὸν ἑαυτὸ του θεωρώντας ἀληθινὴ τὴν προσβολή.

Δυὸ λοιπὸν πράγματα κι ἐσὺ ν’ ἀποφεύγεις: Νὰ μὴ θεωρεῖς τὸν ἑαυτό σου ἄξιο γιὰ ἐπαίνους καὶ νὰ μὴ νομίζεις κανέναν κατώτερό σου. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ποτὲ δὲν θ’ ἀνάψει μέσα σου ὁ θυμὸς γιὰ τὶς προσβολὲς πού σοῦ γίνονται.

Κάθε φορά, ἄλλωστε, ποὺ ὀργίζεσαι ἐναντίον τοῦ ἀδελφοῦ σου, κάνεις μιὰ μεγάλη ἀδικία. Γιατί ἄλλος εἶναι στὴν πραγματικότητα ἐκεῖνος πού σοῦ προκαλεῖ τό θυμό. Ἔτσι μοιάζεις μὲ τὸ σκύλο ποὺ δαγκώνει τὴν πέτρα, ἐνῶ δὲν πειράζει αὐτὸν ποὺ τοῦ τὴν ἔριξε. Τὸ θυμό σου νὰ τὸν στρέφεις ἐναντίον τοῦ ἀνθρωποκτόνου διαβόλου, ποὺ εἶναι ὁ πατέρας τοῦ ψεύδους καὶ ὁ πρόξενος κάθε ἁμαρτίας. Νὰ εἶσαι ὅμως σπλαχνικὸς μὲ τὸν ἀδελφό σου, γιατί, ἂν συνεχίσει ν’ ἁμαρτάνει, θὰ παραδοθεῖ στὸ αἰώνιο πῦρ μαζὶ μὲ τὸ διάβολο.

Ὅπως διαφέρουν οἱ λέξεις θυμὸς καὶ ὀργή, ἔτσι διαφέρουν καὶ οἱ σημασίες τους. Θυμὸς εἶναι μιὰ ἔντονη ἔξαψη κι ἕνα ξέσπασμα τοῦ πάθους. Ἐνῶ ὀργὴ εἶναι μιὰ μόνιμη λύπη καὶ μιὰ διαρκὴς τάση γιὰ ἐκδίκηση, σὰν νὰ φλέγεται ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὸν πόθο ν’ ἀνταποδώσει τὸ κακό. Οἱ ἄνθρωποι ἁμαρτάνουν καὶ μὲ τὶς δυὸ καταστάσεις. Ἄλλοτε ὁρμοῦν ἀπερίσκεπτα νὰ χτυπήσουν ὅσους τοὺς προκάλεσαν, καὶ ἄλλοτε καιροφυλακτοῦν δόλια νὰ ἐκδικηθοῦν ὅσους τούς λύπησαν. Ἐμεῖς καὶ τὰ δυὸ πρέπει νὰ τ’ ἀποφεύγουμε.

Πῶς μποροῦμε νὰ δαμάσουμε τὸ πάθος αὐτό;

Ἂν προηγουμένως ἀσκηθοῦμε στὴν ταπεινοφροσύνη, ποὺ ὁ Κύριος δίδαξε καὶ μὲ τὰ λόγια καὶ μὲ τὰ ἔργα. Μὲ τὰ λόγια εἶπε: «Ὅποιος θέλει νὰ εἶναι ὁ πρῶτος, θὰ πρέπει νὰ γίνει ὁ τελευταῖος ἀπ’ ὅλους» (Μάρκ. 9:35). Ἀλλὰ καὶ ἔμπρακτα δίδαξε τὴν πραότητα, ὅταν ἤρεμα ἀνέχθηκε τὸ ράπισμα τοῦ δούλου. Ὁ Δεσπότης καὶ Δημιουργὸς τ’ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, Αὐτὸς ποὺ προσκυνεῖται ἀπ’ ὁλόκληρη τὴν ὁρατὴ καὶ ἀόρατη κτίση, Αὐτὸς ποὺ «συγκρατεῖ τὸ σύμπαν μὲ τὴ δύναμη τοῦ λόγου Του» (Ἑβρ. 1:3), δὲν ἐπιτρέπει ν’ ἀνοίξει ἡ γῆ καὶ νὰ καταπιεῖ ζωντανὸ τὸν ἀσεβή δοῦλο οὔτε τὸν στέλνει στὸν ἅδη, ἀλλὰ τὸν νουθετεῖ καὶ τὸν διδάσκει: «Ἂν εἶπα κάτι κακό, πὲς ποιό ἦταν αὐτό· ἂν ὅμως μίλησα σωστά, γιατί μὲ χτυπᾶς;» (Ἰω. 18:33).

Ἂν συνηθίσεις νὰ εἶσαι πάντοτε ὁ ἔσχατος, σύμφωνα μὲ τὴν ἐντολὴ τοῦ Κυρίου, ὑπάρχει περίπτωση ν’ ἀγανακτήσεις στὶς ἄδικες κατηγορίες; Ὅταν σὲ βρίζει ἕνα μικρὸ παιδί, θεώρησε τά λόγια του σὰν ἀφορμὴ γιὰ γέλιο. Ἀλλὰ κι ὅταν κανεὶς μεγάλος κυριευθεῖ ἀπὸ μανία καὶ ξεστομίζει ἀτιμωτικὰ λόγια, νὰ τὸν θεωρεῖς ἄξιο συμπάθειας μᾶλλον παρὰ μίσους. Δὲν εἶναι τὰ λόγια πού μᾶς λυποῦν. Εἶναι ἡ ὑπεροψία μας ἀπέναντι στὸν ὑβριστὴ καὶ ἡ μεγάλη ἰδέα ποὺ ἔχουμε γιὰ τὸν ἑαυτό μας. Ἂν λοιπὸν ἀφαιρέσεις ἀπὸ μέσα σου αὐτὰ τὰ δύο, τότε τὰ λόγια μόνα τους εἶναι ἕνας κούφιος θόρυβος.

«Πάψε νὰ ὀργίζεσαι καὶ ἄφησε τὸ θυμό σου» (Ψαλμ. 36:8), ὥστε νὰ γλυτώσεις τὴν ὀργὴ ποὺ ἐκδηλώνεται «ἀπὸ τὸν οὐρανό, γιὰ νὰ τιμωρήσει κάθε ἀσέβεια καὶ ἀδικία τῶν ἀνθρώπων» (Ρωμ. 1:18). Ἂν μὲ τὴ σύνεση μπορέσεις νὰ κόψεις τὴν πικρὴ ρίζα τοῦ θυμοῦ, θὰ ξεριζώσεις μαζί της πολλὰ ἄλλα πάθη. Γιατί ἡ δολιότητα, ἡ ὑποψία, ἡ θρασύτητα, ἡ ἀπιστία, ἡ κακοήθεια, ἡ ἐπιβουλὴ καὶ ὅλα τὰ συγγενικὰ πάθη εἶναι γεννήματα αὐτῆς τῆς κακίας.

Ἂς μὴν κρύβουμε μέσα μας ἕνα τόσο μεγάλο κακό. Εἶναι ἀρρώστια τῆς ψυχῆς, σκοτείνιασμα τοῦ νοῦ, ἀποξένωση ἀπὸ τὸ Θεό, αἰτία φιλονικίας, ἀφορμὴ συμφορᾶς, πονηρὸ δαιμόνιο ποὺ κυριαρχεῖ στὴν ψυχὴ καὶ ἀποκλείει τὴν εἴσοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γιατί ὅπου εἶναι ἔχθρες, φιλονικίες, θυμοί, φατρίες, διαμάχες, ποὺ διαρκῶς ταράζουν τὴν ψυχικὴ γαλήνη, ἐκεῖ τὸ πνεῦμα τῆς πραότητος δὲν ἀναπαύεται.

Ἂς συμμορφωθοῦμε, λοιπόν, μὲ τὴν ἐντολὴ τοῦ ἀποστόλου Παύλου. «Διῶξτε μακριά σας κάθε δυσαρέσκεια, θυμό, ὀργή, κραυγή, κατηγόρια, καθὼς καὶ κάθε ἄλλη κακότητα» (Ἐφ. 4:31), καὶ ἂς περιμένουμε τὴν ἐκπλήρωση τῆς ὑποσχέσεως ποὺ ἔδωσε ὁ Κύριος στοὺς πράους: «Μακάριοι εἶναι οἱ πρᾶοι, γιατί αὐτοὶ θὰ κληρονομήσουν τὴ γῆ τῆς ἐπαγγελίας» (Ματθ. 5:5).

Ἀπό τό βιβλίο : «Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ»

Ο Γάμος, το μέγα Μυστήριον ( Γέροντας Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης )

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η σπουδαιότερη ημέρα της ζωής του ανθρώπου, μετά από την γέννησι και την βάπτισι, είναι εκείνη του γάμου. Βεβαίως, η κοσμική λαίλαπα της εποχής μας ανάμεσα στους θεσμούς, τους οποίους προσπάθησε να συντρίψη, ήταν και το τιμιώτατο και ιερώτατο μυστήριο του γάμου.

Για πολλούς ο γάμος είναι μία ευκαιρία για διασκεδάσεις και απολαύσεις. Όμως η ζωή είναι μία σοβαρή υπόθεσις. Είναι ένας πνευματικός αγώνας, μία πορεία προς ένα τέρμα, τον ουρανό. Της πορείας αυτής κρισιμώτερο σημείο και σπουδαιότατο μέσον είναι ο γάμος. Κανείς δεν επιτρέπεται να ξεφύγη τα δεσμά του γάμου, είτε κάνει έναν μυστικό γάμο, αφιερώνοντας τον εαυτό του εις τον Θεόν, είτε κάνει έναν μυστηριακό.

Το θέμα, το οποίο θα μας απασχολήση σήμερα, είναι ο μυστηριακός γάμος, θα δούμε πώς είναι δυνατόν ο γάμος να συμβάλη στην πνευματική μας ζωή, για να συνεχίσωμε το θέμα το οποίο αρχίσαμε στην προηγούμενη ομιλία μας. Ξεύρομε ότι ο γάμος είναι θεσμός συσταθείς υπό του Θεού. Είναι τίμιος, είναι «μυστήριον μέγα». Ο ανύπανδρος άνθρωπος απλώς περνάει από την ζωή και φεύγει, ενώ ο παντρεμένος ζη την ζωή του.

Άραγε γι' αυτόν τον ιερό θεσμό του γάμου, γι' αυτό το «μέγα μυστήριον», το οποίο ευλογεί η Εκκλησία μας, πώς σκέπτονται οι σύγχρονοι άνθρωποι; Υπανδρεύονται, και νομίζεις ότι ενώνονται δύο ταμεία, δύο συμφέροντα, δύο ματαιοδοξίες. Ενώνονται δύο άνθρωποι χωρίς ιδανικά, δύο μηδενικά θα λέγαμε. Διότι άνθρωποι χωρίς ιδανικά, χωρίς αναζητήσεις, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μηδενικά.

Παντρεύτηκα για να ζήσω την ζωή μου, ακούς συνεχώς τριγύρω σου, και όχι για να κλεισθώ μέσα σε τέσσερις τοίχους. Παντρεύτηκα για να γλεντήσω την ζωή μου, ακούς να λέγη ο άλλος, και παραδίδουν τα παιδιά τους, εάν έχουν κάνει παιδιά, σε κάποια ξένη γυναίκα για να μπορούν ελεύθεροι να τρέχουν στα θέατρα, στους κινηματογράφους και στις κοσμικές συντροφιές. Έτσι το σπίτι τους γίνεται ένα ξενοδοχείο, στο οποίο επιστρέφουν το βράδυ ή μάλλον μετά τα μεσάνυκτα, μετά από την διασκέδασι, για να ξεκουρασθοϋν. Οι άνθρωποι είναι μέσα τους άδειοι, γι' αυτό στο σπίτι τους νοιώθουν πραγματικό κενό. Καμιά ευχαρίστησις δεν υπάρχει εκεί και τρέχουν και γλιστρούν από εδώ και από εκεί, για να βρουν την ευτυχία τους.

Υπανδρεύονται χωρίς γνώσεις, χωρίς συνείδησι ευθύνης, διότι επιθυμούν να υπανδρευθούν ή διότι νομίζουν πως είναι απαραίτητο για να είναι κοινωνικοί άνθρωποι. Όμως ποιο είναι το αποτέλεσμα; Το βλέπομε καθημερινά. Τα ναυάγια του γάμου είναι γνωστά σε όλους μας. Ένας κοσμικός γάμος, όπως νοείται σήμερα, μόνον ένα χαρακτηριστικό μπορεί να έχη, ότι είναι δολοφόνος της πνευματικής ζωής του ανθρώπου. Γι’ αυτό πρέπει να νοιώσωμε ότι, αν αποτύχωμε στον γάμο μας, σχεδόν αποτύχαμε και στην πνευματική μας ζωή. Εάν επιτύχωμε στον γάμο μας, επιτύχαμε και στην πνευματική μας ζωή. Η ευτυχία ή η αποτυχία μας, η πρόοδος ή ο καταποντισμός μας στην πνευματική μας ζωή αρχίζει από τον γάμο μας.

Επειδή λοιπόν είναι ένα τόσο σοβαρό θέμα, αξίζει να δούμε ποιες προϋποθέσεις χρειάζονται και ποια προετοιμασία, για να επιτευχθή ένας ευτυχισμένος, ένας αληθινά χριστιανικός γάμος.

Για να κάνη κανείς έναν επιτυχημένο γάμο, θα πρέπει από μικρό παιδί να πάρη κατάλληλη αγωγή. Όπως το παιδί πρέπει να διαβάζη, όπως μαθαίνει να σκέπτεται και να ενδιαφέρεται για τους γονείς του ή για την υγεία του, έτσι θα πρέπει να ετοιμασθή, για να μπόρεση να κάνη έναν επιτυχημένο γάμο.

Όμως στην εποχή μας κανείς δεν ενδιαφέρεται να ετοιμάση τα παιδιά για το μεγάλο αυτό μυστήριο, το οποίο θα παίξη πρωταρχικό ρόλο στην ζωή τους. Ούτε οι γονείς ενδιαφέρονται, εκτός αν εξαιρέσωμε την περίπτωσι της προίκας για την οποία όντως ενδιαφέρονται.

Το παιδί από μικρό πρέπει να μάθη να αγαπά, να δίνη, να στερήται, να υπακούη. Να νοιώθη ότι είναι θησαυρός πολύτιμος η αγνότητα της ψυχής και του σώματός του, την οποίαν πρέπει να τηρή ως κόρην οφθαλμού.

Ο χαρακτήρας του παιδιού πρέπει να διαπλάσσεται κανονικά, για να γίνη ένας τίμιος, γενναίος, αποφασιστικός, ειλικρινής, χαρούμενος άνθρωπος και όχι ένα μισοκακόμοιρο πλάσμα που θα κλαίη συνεχώς την μοίρα του, ένα άβουλο αντικείμενο χωρίς καμία σκέψι και δύναμι.

Από μικρό να μάθη το παιδί να ενδιαφέρεται για κάποια επιστήμη η για ένα επάγγελμα, ώστε αύριο να είναι σε θέσι να συντηρήση την οικογένειά του ή, αν είναι κορίτσι, να βοηθήση αν χρειασθή. Η γυναίκα πρέπει να μάθη να είναι νοικοκυρά και όταν ακόμη είναι μορφωμένη. Να μάθη να μαγειρεύη, να ράβη, να κεντά. Μα, θα πη κανείς, πάτερ μου, αυτά που λες είναι αυτονόητα. Ρωτήστε τους συζύγους και θα δήτε πόσες γυναίκες, όταν παντρεύωνται, δεν ξεύρουν τίποτε από νοικοκυριό.

Η εκλογή επίσης του συντρόφου της ζωής είναι μία υπόθεσις η οποία, όταν έλθωμε σε κατάλληλη ηλικία, δεν πρέπει να αναβάλλεται. Οπωσδήποτε ο άνθρωπος δεν πρέπει να βιάζεται, διότι «γρήγορος γάμος, γρήγορη απελπισία», αλλά ούτε και να αναβάλλη την υπόθεσι αυτή της ζωής του. Δεν πρέπει να καθυστερή, διότι η καθυστέρησις είναι θανάσιμος κίνδυνος για την ψυχή του. Κατά κανόνα ο κανονικός ρυθμός της πνευματικής ζωής του ανθρώπου αρχίζει με τον γάμο. Ο ανύπανδρος άνθρωπος είναι σαν να ζη στον διάδρομο, δεν έχει προχωρήσει ακόμη στα δωμάτια. Οι γονείς ας ενδιαφέρωνται να έχη το παιδί κοινωνική συμπεριφορά, αλλά και να προσεύχεται, ώστε η ευλογημένη εκείνη ώρα να έρθη ως δώρο που θα στείλη ο Θεός.

Φυσικά, όταν φθάση στην εκλογή του συζύγου, θα λάβη υπ' όψιν του και την γνώμη των γονέων του. Πόσες φορές εσείς που είσθε γονείς δεν νοιώσατε μαχαιριές να τρυπούν την καρδιά σας, όταν τα παιδιά σας δεν σας ρώτησαν για εκείνον που θα τα συντρόφευε στην ζωή τους. Η μητρική καρδιά είναι ευαίσθητη και δεν αντέχει τέτοιο πλήγωμα. Το παιδί πρέπει να ρωτήση τους γονείς, διότι έχουν μίαν ιδιαίτερη διαίσθησι να αντιλαμβάνωνται τα πράγματα που τους αφορούν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο πατέρας και η μητέρα θα πιέζουν το παιδί τους. Ας το αφήσουν να κάνη τελικώς ελεύθερα την εκλογή του.

Αν εξαναγκάσης το παιδί σου στο θέμα του γάμου του, θα θεώρηση εσένα υπεύθυνο, εάν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Με την πίεσι δεν βγαίνει ποτέ καλό. Θα το βοηθήσης, αλλά θα το αφήσης να διαλέξη εκείνον που θα προτιμήση ή εκείνον προς τον οποίον θα νοιώση αγάπη αγάπη, όχι λύπη ή οίκτο. Αν το παιδί σου μετά από μία γνωριμία σου λέγη, τον λυπάμαι τον κακόμοιρο, θα τον παντρευθώ, τότε να ξέρετε ότι είμαστε στα πρόθυρα ενός αποτυχημένου γάμου. Μόνον ο άνθρωπος, τον οποίον θα προτιμήση ή θα αγαπήση, μπορεί να σταθή στο πλευρό του παιδιού μας. θα πρέπει και οι δύο, ο άνδρας και η γυναίκα, να θέλουν τον γάμο τους, να ελκύεται ο ένας από τον άλλον, να θέλουν να ζήσουν μαζί αληθινά, εσωτερικά, αβίαστα. Στο θέμα αυτό δεν είναι δυνατόν να πιέζωμε τα παιδιά μας. Μερικές φορές, από την αγάπη μας, νομίζομε ότι είναι κτήματά μας, ότι είναι περιουσία μας και ότι μπορούμε να τα κάνωμε ό,τι θέλομε. Έτσι το παιδί μας γίνεται ένα πλάσμα ανίκανο να ζήση στην ζωή είτε ως άγαμο είτε ως έ'γγαμο.

Οπωσδήποτε θα προηγηθή του γάμου η γνωριμία που είναι ένα τόσο λεπτό ζήτημα, και όμως το ξεχνάμε. Η γνωριμία δεν θα πρέπει ποτέ να μας επαναπαύη, εάν δεν είμεθα βέβαιοι πως είναι αντικειμενική. Η αγάπη δεν τυφλώνει τον άνθρωπο. Η αγάπη του ανοίγει τα μάτια, για να βλέπη τον άλλον όπως είναι, με τα ελαττώματά του. «Παπούτσι από τον τόπο σου και ας είναι μπαλωμένο», λέει ο λαός. Δηλαδή πάρε άνθρωπο που τον γνώρισες. Και η γνωριμία πρέπει να είναι πάντοτε συνδεδεμένη με την μνηστεία, δηλαδή τον αρραβώνα που είναι ένα εξ ίσου δύσκολο θέμα.

Όταν πρότεινα σε μία κοπέλλα να σκεφθή σοβαρά εάν έπρεπε να συνέχιση τον αρραβώνα της, μου απήντησε: Εάν διακόψω, θα με σφάξη η μητέρα μου. Αλλά αραββώνας δεν υπάρχει, όταν δεν υπάρχη η δυνατότης να διαλυθή. Αρραβωνιάζομαι δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε θα παντρευθώ. Σημαίνει ότι δοκιμάζω εάν πρέπει να παντρευθώ τον άνθρωπο που αρραβωνιάζομαι. Αν μια κοπέλλα δεν είναι σε θέσι να διαλύση τον αρραβώνα της, δεν πρέπει να αρραβωνιασθή ή καλύτερα, ας μην προχώρηση στον γάμο. Στο στάδιο του αρραβώνος πρέπει να είμεθα πολύ προσεκτικοί, διότι έτσι θα έχωμε πολύ λιγώτερες συγκρούσεις και δυστυχίες μετά τον γάμο. Ακόμη, στο διάστημα της γνωριμίας, όπως λέγει κάποιος, να κρατάς την καρδιά σου μέσα και στα δυο σου χέρια σαν να έχης μία αρκούδα. Γιατί ξεύρετε πόσο επικίνδυνη είναι η καρδιά, η οποία μπορεί αντί να σε οδηγήση στον γάμο, να σε οδήγηση στην αμαρτία. Υπάρχει ενδεχόμενο ο άνθρωπος, τον οποίον διάλεξες, να σε βλέπη σαν παιχνίδι ή σαν οδοντόβουρτσα για δοκιμή. Και μετά εσύ θα υπομένης την θλίψι και το κλάμα. Θα είναι πλέον πολύ αργά, διότι ο άγγελός σου θα έχη αποδειχθή ότι ήταν φτιαγμένος από λάσπη.

Μη διάλεξης άνθρωπο που σπαταλά τις ώρες του στις λέσχες, στις διασκεδάσεις, στα ταξίδια και στις πολυτέλειες. Ούτε αυτόν που θα ανακάλυψης ότι κάτω από τα λόγια της αγάπης του κρύβει εγωισμό. Μη διάλεξης ως γυναίκα σου εκείνη που μοιάζει με μπαρούτι και, μόλις της πης κάτι, αρπάζει φωτιά. Δεν κάνει για σύζυγός σου.

Ακόμη, όταν θέλης να κάνης έναν πραγματικά επιτυχημένο γάμο, μην πλησιάζης εκείνη την νέα ή τον νέο, που δεν μπορεί να εγκαταλείψη τους γονείς του. Είναι σαφής η εντολή του Χριστού: «Δια τούτο καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την μητέρα και προσκολληθήσεται προς την γυναίκα αυτού». Όταν βλέπης τον άλλον προσκολλημένο στην μάννα ή στον πατέρα, όταν βλέπης ότι τους ακούει με το στόμα ανοικτό και ότι είναι έτοιμος να κάνη ό,τι πη ο πατέρας και η μάννα, φύγε μακριά. Είναι ένας άρρωστος συναισθηματικά, ένας ανώριμος ψυχικά άνθρωπος και δεν θα μπόρεσης να κάνης μαζί του οικογένεια, θα πρέπη να έχη λεβεντιά αυτός τον οποίον θα κάνης σύζυγό σου. Αλλά πώς μπορεί να έχη λεβεντιά, εάν ακόμη δεν έμαθε, δεν κατάλαβε, δεν χώνεψε ότι το σπίτι του ήταν η γλάστρα στην οποία τον έβαλαν, για να τον βγάλουν κατόπιν και να τον φυτέψουν κάπου άλλου;

Επίσης, όταν πρόκειται να διαλέξης τον άνθρωπο της ζωής σου, πρόσεξε μήπως είναι κλειστός τύπος, οπότε δεν έχει φίλους. Αν σήμερα δεν έχη φίλους, αύριο θα δυσκολευθή πολύ να έχη εσένα ως φίλο και σύζυγο.

Πρόσεξε τους γκρινιάρηδες, τους παραπονιάρηδες, τους μελαγχολικούς που μοιάζουν με κλαψοπούλια. Πρόσεξε εκείνους που συνεχώς παραπονούνται: Δεν με αγαπάς, δεν με καταλαβαίνεις. Κάτι σε αυτά τα πλάσματα του Θεού δεν πηγαίνει καλά. Πρόσεξε ακόμη τους φανατικούς και τους θρησκόληπτους. Όχι τους θρησκευόμενους αλλά τους θρησκόληπτους, οι οποίοι ταράσσονται για ασήμαντα πράγματα, όλα τους φταίνε και είναι υπερευαίσθητοι. Πώς θα μπόρεσης να ζήσης με έναν τέτοιον άνθρωπο; Θα είναι σαν να κάθεσαι πάνω σε αγκάθια.

Ακόμη πρόσεξε εκείνους που βλέπουν τον γάμο σαν κάτι το κακό, σαν μια φυλακή. Εκείνους που λένε: Μα, δεν σκέφθηκα ποτέ στην ζωή μου τον γάμο.

Πρόσεξε και κάτι ψευτοχριστιανούς, που βλέπουν τον γάμο σαν κάτι το χαμηλό, σαν αμαρτία, που χαμηλώνουν αμέσως τα μάτια τους, όταν ακούσουν κάτι σχετικό με τον γάμο. Εάν παντρευθής έναν τέτοιο, θα είναι αγκάθι για σένα, φόρτωμα για το μοναστήρι του, αν καλογερέψη.

Πρόσεξε όσους νομίζουν ότι είναι τέλειοι και δεν βρίσκουν στον εαυτό τους κανένα ελάττωμα, ενώ στους άλλους βρίσκουν συνεχώς ελαττώματα. Πρόσεξε όσους νομίζουν ότι είναι «οι εκλεκτοί του Θεοϋ»(5) και μπορούν να αναμορφώσουν όλον τον κόσμο.

Να προσέξης και ένα σοβαρό θέμα, το κληρονομικό. Να γνωρίσης καλά τον πατέρα, την μάννα, τον παππού, την γιαγιά, τον θείο. Ακόμη να υπάρχουν οι στοιχειώδεις υλικές προϋποθέσεις.

Προ πάντων όμως να προσέξης την πίστι του ανθρώπου. Έχει πίστι; Έχει ιδανικά ο άνθρωπος, τον οποίον σκέπτεσαι να κάνης σύντροφο της ζωής σου; Αν ο Χριστός γι' αυτόν δεν σημαίνη τίποτε, πώς θα μπόρεσης να μπης εσύ στην καρδιά του; Εάν δεν μπόρεσε να εκτιμήση τον Χριστόν, έχεις την εντύπωσι πως θα εκτιμήση εσένα(6); Λέγει στον άνδρα η Αγία Γραφή, η γυναίκα σου να είναι «γυνή διαθήκης σου»(7), δηλαδή της πίστεώς σου. της θρησκείας σου, να είναι αυτή που θα σε συνδέη με τον Θεόν. Τότε μόνον μπορείς να κάνης, όπως λέγουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, έναν γάμο «μετά γνώμης του επισκόπου»(8), δηλαδή με έγκρισι εκκλησιαστική και όχι με τυπική άδεια. Προηγουμένως συζήτησε με τον πνευματικό σου. Εξέτασε μαζί του το κάθε τι και εκείνος θα σταθή πλάι σου σαν πραγματικός φίλος και, όταν φθάσετε στο ποθούμενο τέρμα, τότε πλέον ο γάμος θα είναι για σένα ένα δώρο του Θεού. θα είναι ένα χάρισμα, διότι «έκαστος ίδιον χάρισμα έχει»(9). Στον καθένα μας ο Θεός δίνει το δικό του χάρισμα. Στέλνει τον έναν στον γάμο και τον άλλον στην παρθενία. Όχι ότι ο Θεός κάνει την εκλογή λέγοντας εσείς να πάτε από εδώ και εσείς από εκεί, αλλά εκείνο που διαλέγει η καρδιά μιας, για εκείνο μας δίνει ο Θεός το θάρρος, το κουράγιο, την δύναμι, για να το φέρωμε εις πέρας.

Αν έτσι διαλέξετε τον άνθρωπό σας, τότε ευχαριστήσατε τον Θεόν. Συνδέστε τον με τον πνευματικό σας. Αν δεν έχετε, διαλέξτε και οι δυο έναν πνευματικό, ο οποίος θα είναι ο Γέροντάς σας, ο πατέρας σας, εκείνος που θα σας θυμίζη και θα σας δείχνη τον Θεόν.

Θα έχετε πολλές δυσκολίες στην ζωή. Τα ερωτηματικά θα έρχωνται βροχή. Οι μέριμνες θα σας περικυκλώνουν και θα βλέπετε συχνά πυκνά την χριστιανική σας ζωή να γίνεται δύσκολη. Μην ανησυχήτε. Ο Θεός θα βοηθήση. Εσύ κάνε εκείνο που περνάει από το χέρι σου. Μπορείς να μελετήσης πέντε λεπτά την ήμερα; Μελέτησε. Μπορείς να προσευχηθής πέντε λεπτά την ημέρα; Προσευχήσου. Και αν δεν μπορής πέντε, προσευχήσου δύο. Τα υπόλοιπα είναι υπόθεσις του Θεού.

Όταν βλέπης στον γάμο σου δυσκολίες, όταν βλέπης την πνευματική σου ζωή να μην προχωρή, μην απελπίζεσαι. Ούτε όμως να αρκήσαι σε εκείνα που κέρδισες. Ύψωσε την καρδιά σου στον Θεόν. Μιμήσου εκείνους που έχουν δώσει τα πάντα σε αυτόν και κάνε ό,τι μπορείς για να τους μοιάσης(10), έστω και με την λαχτάρα της καρδιάς σου. Την πράξι άφησέ την στον Χριστόν. Όταν εσύ προχωρήσης έτσι, θα νοιώσης αληθινά ποιος είναι ο σκοπός του γάμου. Αλλοιώς, όπως ο τυφλός περιπλανιέται, έτσι και συ θα περιπλανιέσαι μέσα στην ζωή. Ποιος είναι λοιπόν ο σκοπός του γάμου; Θα σας αναφέρω τρεις κύριους σκοπούς. Πρώτον, ο γάμος είναι μία πορεία πόνου. Η συντροφιά του άνδρα και της γυναίκας ονομάζεται συζυγία, δηλαδή κάτω από τον ίδιο ζυγό σηκώνουν κοινό φορτίο. Ο γάμος είναι συμπόρευσις και συγκλήρωσις στον πόνο, βεβαίως και στην χαρά. Αλλά συνήθως οι έξι χορδές της ζωής μας χτυπούν πένθιμα και η μία μόνον χτυπάει χαρούμενα. Θα πίνουν ο άνδρας και η γυναίκα από το ίδιο ποτήρι της τρικυμίας, της θλίψεως, της αποτυχίας. Κατά την τέλεσι του μυστηρίου του γάμου ο ιερεύς δίνει στους νεόνυμφους να πιουν από το ίδιο ποτήρι, το οποίο ονομάζεται «κοινόν ποτήριον»(11), γιατί μαζί θα σηκώσουν τα βάρη του γάμου. Ονομάζεται και «ένωσις» το ποτήρι αυτό, διότι ενώνονται για να σηκώσουν μαζί χαρές και πόνους(12).


Όταν παντρεύωνται δυο άνθρωποι είναι σαν να λένε: Μαζί θα προχωρήσωμε, χέρι χέρι, και στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα. Θα περάσωμε ώρες σκοτεινές, ώρες θλίψεων γεμάτες από βάρη, ώρες μονοτονίας. Αλλά μέσα στην βαθειά νύκτα πρέπει να δείχνωμε ότι πιστεύομε στον ήλιο και στο φως. Ω, αγαπητοί μου, ποιος μπορεί να πη ότι δεν περνάει δύσκολες στιγμές στην ζωή του; Όμως δεν είναι μικρό πράγμα να ξεύρης ότι στις δύσκολες στιγμές σου, στις αγωνίες σου, στους πειρασμούς σου, θα κρατάς στο χέρι σου ένα άλλο αγαπημένο χέρι. Η Καινή Διαθήκη λέγει ότι θα πόνεση κάθε άνθρωπος, προ πάντων ο εις γάμον ερχόμενος. «Λέλυσαι από γυναικός;» ερωτά ο απόστολος Παύλος. Είσαι δηλαδή ανύπανδρος; «Μη ζήτει γυναίκα εάν δε και γήμης, ουχ ήμαρτες». Εάν παντρευθής, δεν έχεις αμαρτία. «Και εάν γήμη η παρθένος, ουχ ήμαρτε θλϊψιν δε τη σαρκί έξουσιν οι τοιούτοι. Εγώ δε υμών φείδομαι»(13). Από την στιγμή που παντρεύεσαι, να θυμάσαι, λέγει, ότι θα πονέσης πολύ, θα υποφέρης, η ζωή σου θα είναι ένας σταυρός, αλλά ανθισμένος σταυρός, θα έχη και τις χαρές του και τα χαμόγελά του και τις ομορφιές του. Όταν πάλι περνάς λιακάδες στην ζωή σου, να θυμάσαι τα λουλούδια που κρύβουν έναν σταυρό(14). Έτσι και στην δική σου λιακάδα ξαφνικά μπορεί να βγη ένας σταυρός.

Δεν είναι γλέντι η ζωή, όπως νομίζουν μερικοί που οδηγούνται στον γάμο και ύστερα πέφτουν από τον ουρανό στην γη. Ο γάμος είναι μια πλατειά θάλασσα πού δεν ξεύρεις τι θα σου βγάλη. Παίρνεις τον άνθρωπο που τον διάλεξες με φόβο και τρόμο και με πολλή προσοχή και ύστερα από έναν χρόνο, από δύο χρόνια, από πέντε χρόνια ανακαλύπτεις πως σε κορόιδεψε.

Είναι νοθεία του γάμου να πιστεύωμε ότι ο γάμος είναι δρόμος, στον οποίον πρέπει να ζητήσωμε την ευτυχία μας, την άρνησι του σταυρού. Χαρά του γάμου είναι ο άνδρας και η γυναίκα να βάζουν και οι δυο τους ώμους τους και να προχωρούν μαζί στις ανηφοριές της ζωής. «Δεν έχετε υποφέρει; Δεν έχετε αγαπήσει», λέγει ένας ποιητής. Μόνον εκείνος που υποφέρει, μπορεί πραγματικά να αγαπήση. Γι' αυτό η θλίψις είναι απαραίτητο στοιχείο του γάμου. «Ο γάμος», λέγει κάποιος αρχαίος ποιητής και φιλόσοφος, «είναι ένας κόσμος που τον ομορφαίνει η ελπίδα και τον ενδυναμώνει η δυστυχία». Όπως μέσα στην φωτιά αποδεικνύεται το ατσάλι, έτσι ακριβώς και ο άνθρωπος χαλκεύεται στον γάμο, στην φωτιά των δυσκολιών. Όταν βλέπης τον γάμο σου από μακριά, όλα σου φαίνονται μέλι γάλα, όλα σου χαμογελούν. Όταν πλησίασης, τότε θα δης πόσες σκληρές στιγμές κρύβει.

«Ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον είναι»(15), λέγει ο Θεός, γι' αυτό έβαλε πλάι του έναν σύντροφο, έναν βοηθό για όλες τις στιγμές της ζωής του, ιδίως για τους αγώνες της πίστεως διότι, για να μπόρεσης να κράτησης την πίστι σου, πρέπει να πονέσης πολύ. Την χάρι του την στέλλει σε όλους μας ο Θεός. Την στέλλει όμως, όταν εμείς είμεθα πρόθυμοι να υπομένωμε και να υποφέρωμε. Μερικοί μόλις δουν τα εμπόδια, το βάζουν στα πόδια. Ξεχνούν και τον Θεόν και την Εκκλησία. Αλλά η πίστις, ο Θεός, η Εκκλησία δεν είναι πουκάμισο, που το βγάζομε μόλις ιδρώσωμε.
Ο γάμος λοιπόν είναι μία πορεία μέσα σε θλίψεις και σε χαρές. Όταν σου φαίνωνται πολύ δύσκολες οι θλίψεις, να θυμάσαι ότι είναι μαζί σου ο Θεός. Αυτός θα σηκώση τον σταυρό. Αυτός που σε στεφάνωσε. Όταν παρακαλούμε τον Θεόν, δεν προσφέρει πάντοτε αμέσως την λύσι. Μας οδηγεί πολύ σιγά. Καμιά φορά κάνει και χρόνια. Το Πνεύμα το Άγιον «υπερεντυγχάνει υπέρ ημών στεναγμοίς αλαλήτοις»(16). Δηλαδή υποφέρεις εσύ και μαζί σου πονάει ο ίδιος ο Χριστός. Πρέπει να πονέσωμε αλλοιώς δεν θα έχη αληθινό νόημα η ζωή μας.

Δεύτερον, ο γάμος είναι μία πορεία αγάπης. Είναι δημιουργία ενός καινούργιου ανθρώπου «έσονται εις σάρκα μίαν»(17), λέγει το Ευαγγέλιο. Ενώνει ο Θεός δύο ανθρώπους και τους κάνει έναν. Από την ένωσι των δύο που αποφασίζουν να συγχρονίσουν τα βήματά τους και να συναρμονίσουν τους κτύπους των καρδιών τους, βγαίνει ένας άνθρωπος. Με την βαθειά αυτή και πηγαία αγάπη ο ένας είναι μία παρουσία, μία ζωντανή πραγματικότης μέσα στην καρδιά του άλλου. Είμαι παντρεμένος σημαίνει πως δεν μπορώ να ζήσω ούτε μία ημέρα, ούτε καν λίγες στιγμές, ει δυνατόν, χωρίς τον σύντροφο της ζωής μου. Ο άνδρας μου, η γυναίκα μου είναι ένα κομμάτι του είναι μου, της σάρκας μου, της ψυχής μου είναι συμπλήρωμά μου. Αποτελεί την απασχόλησι του μυαλού μου. Αποτελεί τον λόγο, για τον οποίον νοιώθω να κτυπά η καρδιά μου.

Αλλάζουν τα δακτυλίδια των αρραβώνων, για να δείξουν ότι στις αλλαγές της ζωής, τελικώς, θα μείνουν πάλι ενωμένοι. Ο καθένας φοράει το δακτυλίδι που γράφει το όνομα του άλλου και το βάζει συμβολικά στο δάκτυλο, από όπου ξεκινάει μία φλέβα που πάει απ' ευθείας στην καρδιά. Δηλαδή το όνομα του άλλου γράφεται στην δική του καρδιά. Ο ένας, θα λέγαμε, δίνει στον άλλον το αίμα της καρδιάς του. Τον κλείνει μέσα στα σωθικά του.

«Τι κάνεις;» ρώτησαν κάποτε έναν μυθιστοριογράφο. Εκείνος παραξενεύθηκε. «Τι κάνω; παράξενο ερώτημα. Μα αγαπώ την Όλγα, την γυναίκα μου». Ζη ο άνδρας για να αγαπά την γυναίκα του. Ζη η γυναίκα για να αγαπά τον άνδρα της.

Το βασικώτερο στον γάμο είναι η αγάπη. «Καμιά θάλασσα και κανένα βουνό, κανένας τόπος και χρόνος, καμιά πικρή γλώσσα δεν θα μπορέσουν να μας χωρίσουν», έλεγε κάποιος που αγαπούσε την σύζυγο του. «Αν μπορής, πάρτον», έλεγε μία άλλη, «τον έχω κρυμμένο μέσα στην καρδιά μου». Τον ζητούσαν για να τον δικάσουν μετά από μία συκοφαντία και εκείνος κρυβόταν.

Γάμος λοιπόν σημαίνει ένωσις εις εν. Ο Θεός βδελύσσεται την διάζευξι και το διαζύγιο, θέλει την αδιάσπαστη ενότητα(18). Ο ιερεύς βγάζει τα δακτυλίδια από το αριστερό δάκτυλο, τα βάζει στο δεξί και κατόπιν πάλι στο αριστερό και τελικώς τα βάζει στο δεξί τους χέρι. Διότι το δεξί χέρι είναι εκείνο με το οποίο κυρίως ενεργούμε. Αυτό δείχνει ότι το χέρι μου το κατέχει πλέον ο άλλος. Δεν κάνω τίποτε που δεν θέλει. Είμαι δεμένος μαζί της. Είμαι δεμένη μαζί του. Ζω για τον άλλον, γι' αυτό ανέχομαι τα ελαττώματά του. Όποιος δεν μπορεί να ανεχθή τον άλλον, δεν μπορεί και να παντρευθή.

Τί θέλει ο σύντροφος μου; Τι τον ενδιαφέρει; Τι τον ευχαριστεί; Αυτό πρέπει να ευχαριστή, να ενδιαφέρη, να απασχολή και εμένα. Αναζητώ ακόμη αφορμές για να του δώσω μικροχαρές. Σήμερα πώς θα δώσω χαρά στον άνδρα μου, στην γυναίκα μου, είναι το ερώτημα που θέτει στον εαυτό του κάθε ημέρα ο παντρεμένος άνθρωπος. Ασχολείται με τις σκοτούρες του, με τα ενδιαφέροντα του, με την επιστήμη του, με την εργασία του, με τους φίλους του, για να έχουν κοινά τα πάντα, για να δείχνη ότι είναι μέσα στην καθημερινότητά του.

Αν χρειασθή να υποχωρήση, υποχωρεί. Εκείνος που αγαπά κοιμάται τελευταίος και σηκώνεται το πρωί πρώτος. Τους γονείς του άλλου τους βλέπει σαν δικούς του γονείς, με αφοσίωσι, με στοργή. Διότι ξεύρομε πολύ καλά ότι, όταν παντρεύεται το παιδί, για τον γονέα, έστω και αν έχη ετοιμάσει τον γάμο, είναι επίσης μία στιγμή πολύ δύσκολη. Ο γάμος είναι κάτι που κάνει την μάννα και τον πατέρα να κλαίνε, διότι αποχωρίζονται το παιδί τους.

Η γυναίκα εκφράζει την αγάπη της στον άνδρα με την υποταγή της. Υποτάσσεται σε αυτόν, όπως ακριβώς η Εκκλησία εις τον Χριστόν(19). Ευτυχία της είναι να κάνη το θέλημα του ανδρός της. Νάζια, πείσματα, γκρίνιες είναι τσεκούρια που σπάνε το δένδρο της συζυγικής ευτυχίας.

Η γυναίκα είναι η καρδιά. Ο άνδρας είναι η «κεφαλή». Η γυναίκα είναι η καρδιά που αγαπά. Στις δυσκολίες του ανδρός στέκεται όπως στάθηκε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα που στήριξε τον άνδρα της στον θρόνο(20). Στις στιγμές της χαράς του προσπαθεί να τον ανυψώση ακόμη περισσότερο σε ύψη ιδανικών. Στις στιγμές της θλίψεώς του στέκεται σαν ένας κόσμος υπέροχος και γαλήνιος για να του προσφέρη την γαλήνη.

Ο άνδρας πρέπει να θυμάται ότι η γυναίκα του είναι αυτή την οποία εμπιστεύθηκε ο Θεός στα χέρια του. Η γυναίκα του είναι μία ψυχή που του την έδωσε ο Θεός, για να την επιστρέψη σε Εκείνον. Την αγαπάει την γυναίκα του, όπως αγαπάει ο Χριστός την Εκκλησία του(21). Την προστατεύει, την περιποιείται, της παρέχει ασφάλεια, ιδιαίτερα όταν είναι στενοχωρημένη, όταν είναι άρρωστη. Ξεύρομε άλλωστε πόσο ευαίσθητη είναι η γυναικεία ψυχή, γι' αυτό, όπως λέγει και ο απόστολος Πέτρος, «ως ασθενεστέρω σκεύει τω γυναικείω απονέμομεν τιμήν»(22). Πληγώνεται η γυναικεία ψυχή, μικροψυχεί, μεταβάλλεται πολύ εύκολα, απελπίζεται ξαφνικά. Γι' αυτό ο άνδρας πρέπει να στέκεται γεμάτος αγάπη και τρυφερότητα, ώστε να καταφέρη να γίνη ο θησαυρός της.

Ο γάμος, αγαπητοί μου, είναι σαν μια βαρκούλα πού πλέει μέσα στα κύματα ανάμεσα σε βράχια. Λίγο άμα δεν προσέξης, θα γίνη συντρίμμια.

Ο γάμος, είπαμε, είναι πρώτον, μία πορεία πόνου δεύτερον, μία πορεία αγάπης και τρίτον, μία πορεία προς τον ουρανό, μία κλήσις του Θεού. Είναι, όπως λέγει ή Αγία Γραφή, «μυστήριον μέγα»(23).

Γνωρίζομε τα επτά μυστήρια. Εδώ μυστήριο σημαίνει ένα σημάδι της μυστικής παρουσίας κάποιου αληθινού γεγονότος. Η εικόνα είναι ένα μυστήριο. Όταν την προσκυνούμε, δεν προσκυνούμε το ξύλο αλλά τον Χριστόν ή την Παναγία ή τον άγιο που παρίσταται μυστικά σε αυτήν. Ο τίμιος Σταυρός είναι σύμβολο του Χριστού. Σε αυτόν υπάρχει η μυστική παρουσία του Χριστού. Κάτι τέτοιο είναι και ο γάμος. Όπου, λέγει, είναι δύο ή τρεις συνηγμένοι εις το όνομά μου, εκεί ανάμεσά τους είμαι και εγώ(24). Παντρεύονται δύο άνθρωποι εις το όνομα του Χριστού αυτοί πλέον γίνονται το σημάδι που κρατάει και κατέχει τον ίδιο τον Χριστόν.

Επομένως, όταν βλέπης ένα ανδρόγυνο με αυτήν την γνώσι, είναι σαν να βλέπης τον Χριστόν. Υπάρχει εκεί μία θεοφάνεια. Γι' αυτό σε άλλες χώρες βάζουν στέμματα κατά την τέλεσι του μυστηρίου, για να δείξουν πως ο άνδρας είναι ο βασιλιάς Χριστός και η γυναίκα η Εκκλησία, ή χρησιμοποιούν κλάδους ελαίας(25).

Όλα λοιπόν στον γάμο είναι συμβολικά. Οι αναμμένες λαμπάδες συμβολίζουν τις πέντε παρθένες.
Όταν τις δίνη ο ιερεύς στα χέρια των νεονύμφων την ώρα του μυστηρίου, είναι σαν να τους λέγη: Σαν τις πέντε παρθένες να περιμένετε τον Χριστον(26) Ή συμβολίζουν τις γλώσσες του πυρός, που κατέβηκαν την Πεντηκοστή και ήταν στην ουσία η παρουσία του Αγίου Πνεύματος(27). Τα δακτυλίδια τους, τις βέρες τους, τις παίρνει ο ιερεύς από την αγία Τράπεζα, όπου τις είχε τοποθετήσει προηγουμένως, και τις βάζει στο τραπέζι(28), για να δείξη ακριβώς ότι ο γάμος αρχίζει από τον Χριστόν και θα τελειώση στον Χριστόν. Ο ιερεύς επίσης ενώνει τα χέρια τους, για να δείξη ότι τους ενώνει ο ίδιος ο Χριστός. Δηλαδή συμπλέκεται ο Χριστός στο μυστήριο και στην ζωή τους(29).

Όλα όσα χρησιμοποιούνται, κατά την τέλεσι του γάμου, είναι σκιές και σύμβολα που δείχνουν ότι εκεί είναι ο Χριστός. Όταν κάθεσαι και βλέπης ξαφνικά μια σκιά, καταλαβαίνεις ότι κάποιος έρχεται. Δεν τον βλέπεις το ξεύρεις όμως. Πρωί πρωί σηκώνεσαι και βλέπεις κατακόκκινο τον ορίζοντα στην ανατολή, θα βγη, λες, σε λίγο ο ήλιος. Πράγματι εκεί, πίσω από το βουνό, προβάλλει ο ήλιος.

Όταν βλέπης τον γάμο σου, τον άνδρα σου, την γυναίκα σου, όταν βλέπης τις στενοχώριες σου, το σώμα του συντρόφου σου, τα πάντα μέσα στο σπίτι σου, να ξεύρης ότι είναι σημάδια της παρουσίας του Χριστού. Είναι σαν να ακούς τα βήματά του, σαν να έρχεται, σαν να πρόκειται να ακούσης τώρα και την φωνή του. Σκιές είναι όλα αυτά που δείχνουν ότι μαζί μας είναι ο Χριστός(30). Είναι αλήθεια ότι εξ αιτίας των μεριμνών μας τον νοιώθομε ως απόντα. Τον βλέπομε όμως μέσα
στις σκιές και είμαστε βέβαιοι ότι είναι μαζί μας. Γι' αυτό ακριβώς την αρχαία εποχή δεν είχαν ξεχωριστή ακολουθία. Έπαιρναν τον άνδρα και την γυναίκα, τους έφεραν στην εκκλησία, τους κοινωνούσαν και έφευγαν. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η ζωή τους πλέον είναι μαζί με τον Χριστόν.

Σύμβολο της παρουσίας του Χριστού είναι και τα στέφανα. Ειδικώτερα συμβολίζουν το μαρτύριο. Θυμάσθε τους Σαράντα Μάρτυρες μέσα στην παγωμένη λίμνη που τους στεφάνωσε ο Χριστός; Έτσι στεφανώνει τώρα η Εκκλησία τους νεονύμφους, μνημονεύοντας και τον άγιο Προκόπιο, ο οποίος είχε συμβουλεύσει μερικές γυναίκες να μαρτυρήσουν, για να δείξουν την αγάπη τους στον Χριστόν(31). Φορούν λοιπόν στέφανα ο άνδρας και η γυναίκα, για να δείξουν ότι είναι έτοιμοι να γίνουν μάρτυρες χάριν του Χριστού, ο οποίος είναι μαζί τους.

Παντρεύομαι σημαίνει ζω και πεθαίνω για τον Χριστόν. Παντρεύομαι σημαίνει επιθυμώ και διψώ τον Χριστόν.

Ποιοι άλλοι εστεφανούντο; Οι βασιλείς εστέφοντο. Επομένως, τα στέφανα δείχνουν ότι οι σύζυγοι είναι βασιλιάδες και το σπίτι τους βασίλειον, βασίλειον της Εκκλησίας, ένα κομμάτι της Εκκλησίας.

Πότε άρχισε ο γάμος; Όταν ο άνθρωπος αμάρτησε. Προηγουμένως δεν υπήρχε γάμος με την σημερινή έννοια. Όταν, μετά την πτώσι, οι πρωτόπλαστοι έχασαν τον παράδεισο, τότε γνώρισε ο Αδάμ την Εύα(32), και άρχισε ο γάμος. Γιατί; Για να θυμούνται την πτώσι τους και την έξοδό τους από τον παράδεισο και να τον ζητούν. Ο γάμος γίνεται τώρα μία επαναφορά στον πνευματικό παράδεισο, την Εκκλησία του Χριστού. Παντρεύομαι λοιπόν σημαίνει γίνομαι βασιλιάς, γίνομαι πιστό και αληθινό μέλος της Εκκλησίας του Χριστού και εργάζομαι πλέον για την δόξα του.

Τα στέφανα ακόμη δείχνουν την τελική νίκη στην βασιλεία των ουρανών. Όταν ο ιερεύς παίρνη τα στέφανα, λέγει στον Χριστόν: «ανάλαβε τους στεφάνους αυτών εν τη βασιλεία σου»(33) πάρε τα στεφάνια τους επάνω στην βασιλεία σου.

Επομένως, ο γάμος είναι ένας δρόμος αρχίζει από την γη και τερματίζει στον ουρανό. Είναι μία σύναψις, ένας σύνδεσμος μαζί με τον Χριστόν, που μας βεβαιώνει ότι θα πάμε κάποτε στον ουρανό. Γάμος είναι μία «γέφυρα μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν»(34). Σαν να λέγη το μυστήριο της Εκκλησίας μας: Πάνω από την αγάπη, πάνω από τον άνδρα σου, πάνω από την γυναίκα σου, πάνω από τα καθημερινά σου γεγονότα, να θυμάσαι ότι προορίζεσαι για τον ουρανό, ότι μπήκες στον δρόμο που πρέπει οπωσδήποτε να σε βγάλη εκεί. Η νύμφη και ο γαμπρός δίνουν τα χέρια τους, τους πιάνει και ο ιερεύς και ακολουθούν γύρω από το τραπέζι χορεύοντας και ψάλλοντας. Αυτό σημαίνει ότι ο γάμος είναι η πορεία, το ταξίδι που θα κατάληξη στον ουρανό, στην αιωνιότητα.

Στον γάμο φαίνονται ότι παντρεύονται δύο. Δεν είναι όμως δύο αλλά τρεις. Παντρεύεται ο άνδρας την γυναίκα και η γυναίκα τον άνδρα, αλλά και οι δύο μαζί υπανδρεύονται τον Χριστόν. Τρεις επομένως λαμβάνουν μέρος στο μυστήριο και τρεις πλέον παραμένουν στην ζωή τους.

Στον χορό τους σέρνει ο ιερεύς, ο τύπος του Χριστού. Αυτό σημαίνει ότι μας άρπαξε ο Χριστός, μας εξηγόρασε(35), μας αιχμαλώτισε, μας έκανε δικούς του. Γι' αυτό ακριβώς «το μυστήριον τούτο μέγα εστίν»(36).

Την λέξι «μυστήριον» στα λατινικά την απέδωσαν με την λέξι «sacramentum» που σημαίνει όρκος. Δηλαδή ο γάμος είναι όρκος, σύναψις, σύνδεσμος, όπως λέγαμε προηγουμένως. Είναι μόνιμος πλέον δεσμός με τον Χριστόν.

Παντρεύομαι λοιπόν σημαίνει σκλαβώνω την καρδιά μου στον Χριστόν. Εάν θέλης, μπορείς να παντρευθής εάν θέλης, δεν παντρεύεσαι. Εάν παντρευθής όμως, αυτήν την έννοια έχει ο γάμος στην Εκκλησία σου την Ορθόδοξη, η οποία σε γέννησε. Είμαι παντρεμένος σημαίνει είμαι σκλάβος του Χριστού.

 

Περί Θεού: Λόγος Αισθήσεως

ΙΕΡΟ ΚΟΙΝΟΒΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΟΡΜΥΛΙΑΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ.