Η Εκκλησία μας καθόρισε όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής να τελείται μία άλλη Λειτουργία, η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων.
Κατά τη Λειτουργία αυτή δεν τελείται Θυσία, δε γίνεται δηλαδή μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Τα Τίμια Δώρα, ο Άρτος και ο Οίνος είναι έτοιμα, έχουν προαγιασθή (γι' αυτό και λέγεται Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων) κατά την προηγηθείσα θεία Λειτουργία της Κυριακής, είναι πλέον Σώμα και Αίμα Χριστού, και απλώς προσφέρονται προς μετάληψη στους πιστούς.
Ο Ιερέας καθ' εκάστη Κυριακή κόπτει από το πρόσφορο τον λεγόμενο «Αμνόν», δηλαδή το τετράγωνο εκείνο τεμάχιο της σφραγίδας που γράφει ΙΣ-ΧΣ ΝΙ-ΚΑ, και το τοποθετεί επάνω στο ιερό Δισκάριο. Μετ' ολίγο, κατά τη στιγμή του «Σε υμνούμεν...», το τεμάχιον αυτό του άρτου θα μεταβληθεί δια της ευλογίας του Ιερέως σε αυτό τούτο το Σώμα του Κυρίου, όπως και ο οίνος, που είναι στο ιερό Ποτήριο, θα μεταβληθεί και αυτός σε αυτό τούτο το Αίμα του Κυρίου.
Όταν όμως βρισκόμαστε στη πένθιμο περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, ο Ιερέας, κατά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής, δεν θα κόψει ένα μόνο τεμάχιο εκ της σφραγίδας του προσφόρου, ωσάν αυτό που είπαμε ανωτέρω, αλλά περισσότερα (συνήθως τρία), ανάλογα προς τον αριθμό των Λειτουργιών των Προηγιασμένων που θα τελέσει κατά την εβδομάδα.
Τα τεμάχια αυτά (που δεν κόπτονται όλα από ένα πρόσφορο, αλλ' ένα από κάθε πρόσφορο), θα τα ευλογήσει κατά την ώρα που πρέπει και αυτά θα μεταβληθούν σε Σώμα Χριστού. Από αυτά το ένα θα χρησιμοποιηθεί για τη θεία Μετάληψη της ημέρας εκείνης (Κυριακής), τα άλλα (συνήθως δύο) θα εμβαπτισθούν στο ιερό Ποτήριο, όπου το άγιο Αίμα του Κυρίου, και θα φυλαχθούν σε ειδικό κιβωτίδιο, το ιερό Αρτοφόριο, για τις Λειτουργίες των Προηγιασμένων Δώρων που θα γίνουν εντός της εβδομάδας. Κατ' αυτές τις Λειτουργίες ο Ιερέας θα προσφέρει στους πιστούς προς μετάληψη τα Προηγιασμένα αυτά Δώρα.
Η Λειτουργία των Προηγιασμένων είναι συνυφασμένη με Εσπερινό, είναι δηλαδή βραδινή. Αυτό έχει θεσπιστεί, διότι οι παλιοί Χριστιανοί κατά τις ημέρες της Μ. Τεσσαρακοστής διετέλουν τελείως άσιτοι (νηστικοί) μέχρι των εσπερινών ωρών. Μπορούσαν λοιπόν να εκκλησιαστούν και να κοινωνήσουν κατά τις εσπερινές ώρες. Σήμερα η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται και κατά την εσπέρα συνηθέστερα όμως τελείται κατά τις πρωινές ώρες προς διευκόλυνση των πιστών.
Η Λειτουργία αυτή δεν έχει τον πανηγυρικό και θριαμβευτικό τόνο των άλλων Λειτουργιών, αλλά δεσπόζει σε αυτή το πένθιμο και κατανυκτικό στοιχείο.Η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής. Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τελείται μόνο τις τρεις πρώτες μέρες αυτής (Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη και Μ. Τετάρτη). Επίσης τελείται και κατά τις ημέρες εορτών ευρισκομένων εντός της περιόδου της Μ. Τεσσαρακοστής. Δεν τελείται κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής. Ο Ιερέας, και αν κρατήσει τα ονόματα, δεν θα τα μνημονεύσει, στην Πρόθεση, αλλά θα τα αφήσει για τη Λειτουργία του Σαββάτου ή της Κυριακής. Επίσης, κατά τη Λειτουργία των Προηγιασμένων δε γίνονται μνημόσυνα.
Γέροντας Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος
The best of all memorials we can do for the deceased is to live careful lives, and undertake the struggle to do away with our shortcomings in order to brighten our souls. This is because our freedom from material things and the passions of the soul, besides bringing us relief, it brings also comfort to our departed ancestors of all our generations. The departed feel joy when one of their offspring is near to God. If we are not in good spiritual condition, then our parents, our grandparents, and our great-grandparents of all generations suffer. "See what offspring we have made!" say the sad ones. If we are in good spiritual condition, however, they rejoice, because they helped us to be born and God somehow is obligated to help them.
Therefore, that which will give joy to the deceased is for us to strive for us to please God with our lives, that we may meet with them in Paradise and live together in eternal life. Hence, it is worthwhile to beat upon our old self to become new, to neither harm ourselves or other people, but to help ourselves and others, either living or fallen asleep.
Elder Paisios
Even if you are not what you should be, you should not despair. It is bad enough that you have sinned; why in addition do you wrong God by regarding Him in your ignorance as powerless? Is He, who for your sake created the great universe that you behold, incapable of saving your soul? And if you say that this fact, as well as His incarnation, only makes your condemnation worse, then repent; and He will receive your repentance, as He accepted that of the prodigal son (cf. Luke 15:20) and the prostitute (cf. Luke 7:37-50). But if repentance is too much for you, and you sin out of habit even when you do not want to, show humility like the publican (cf. Luke 18:13): this is enough to ensure your salvation. For he who sins without repenting, yet does not despair, must of necessity regard himself as the lowest of creatures, and will not dare to judge or censure anyone. Rather, he will marvel at God's compassion, and will be full of gratitude towards his Benefactor, and so receive many other blessings as well. Even if he is subject to the devil in that he sins, yet from fear of God he disobeys the enemy when the latter tries to make him despair. Because of this he has his portion with God; for he is grateful, gives thanks, is patient, fears God, does not judge so that he may not be judged. All these are crucial qualities. It is as St. John Chrysostom says about Gehenna: it is almost of greater benefit to us than the kingdom of heaven, since because of it many enter into the kingdom of heaven, while few enter for the sake of the kingdom itself; and if they do enter it, it is by virtue of God's compassion. Gehenna pursues us with fear, the kingdom embraces us with love, and through them both we are saved by God's grace (Homily On 1 Timothy 15:3).
If those attacked by many passions of soul and body endure patiently, do not out of negligence surrender their free will, and do not despair, they are saved. Similarly, he who has attained the state of dispassion, freedom from fear and lightness of heart, quickly falls if he does not confess God's grace continually by not judging anyone. Indeed, should he dare to judge someone, he makes it evident that in acquiring his wealth he has relied on his own strength, as St. Maximus states. St. John of Damascus says that if someone still subject to the passions, and still bereft of the light of spiritual knowledge, is put in charge of anyone, he is in great danger; and so is the person who has received dispassion and spiritual knowledge from God but does not help other people.
Nothing so benefits the weak as withdrawal into stillness, or the man subject to the passions and without spiritual knowledge as obedience combined with stillness. Nor is there anything better than to know one's own weakness and ignorance, nor anything worse than not to recognize them. No passion is so hateful as pride, or as ridiculous as avarice, "the root of all evils" (1 Tim. 6:10): for those who with great labor mine silver, and then hide it in the earth again, remain without any profit. That is why the Lord says, "Do not store up treasures on earth" (Matt. 6:19); and again: "Where your treasure is, there will your heart be also" (Matt. 6:21). For the intellect of man is drawn by longing towards those things with which it habitually occupies itself, whether these be earthly things, or the passions, or heavenly and eternal blessings. As St. Basil the Great says, a persistent habit acquires all the strength of nature (Long Rules 6).
A weak person especially ought to pay attention to the promptings of his conscience, so that he may free his soul from all condemnation. Otherwise at the end of his life he may repent in vain and mourn eternally. The person who cannot endure for Christ's sake a physical death as Christ did, should at least be willing to endure death spiritually. Then he will be a martyr with respect to his conscience, in that he does not submit to the demons that assail him, or to their purposes, but conquers them, as did the holy martyrs and the holy fathers. The first were bodily martyrs, the latter spiritual martyrs. By forcing oneself slightly, one defeats the enemy; through slight negligence one is filled with darkness and destroyed.
St. Peter of Damascus
From A Treasure of Divine Knowledge in The Philokalia (vol. 3).
«Εάν κάποιος θέλει να αγιάσει και για κάποιο λόγο δεν μπορεί να πάει σε μοναστήρι ας μετατρέψει το δωμάτιο του σε κελί.
Εκεί κρυφά από τους ανθρώπους ας κάνει όλα τα πνευματικά του καθήκοντα, δηλ. ακολουθίες, αναγνώσεις, μετάνοιες, κομποσχοίνια κ.λπ.
Ένας, για παράδειγμα, μπορεί να πηγαίνει στο ναό να κοινωνεί και μετά να γυρίζει στο σπίτι του και να συμπεριφέρεται όπως οι ερημίτες στα κελιά τους.
Δόξα τω Θεώ υπάρχουν πολλοί τέτοιοι στον κόσμο, μπροστά στους οποίους ντρεπόμαστε εμείς που ονομαζόμαστε μοναχοί».
Ο πνευματικός πρέπει να έρχεται στη θέση κάθε εξομολογουμένου και να ζεί τον πόνο του, ώστε ο εξομολογούμενος να βλέπει στο πρόσωπό του ζωγραφισμένο το δικό του πόνο. Στην εποχή μας οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από λίγο δροσερό νερό και όχι από δυνατό ξύδι.
Γεροντας Παϊσιος
