Whatever physical darkness is for the eyes, so is sin for the human soul. The spiritual darkness so darkens and blinds the eyes of the soul, that the sinner walks like the blind: he doesn't know where the path leads him; he doesn't see before him the torment of an eternal death in which he might fall; he doesn't distinguish vice from virtue, evil from good, truth from lies, true good fortune from evil fortune, and, thus, seeing he does not see and acts by touching like the blind.
Does he live in good fortune? He becomes violent, as an untrained and unrestrained horse, and does not see that with this good fortune God draws him to Himself as a father of a little child draws an apple. Will misfortune visit him? He grumbles, is indignant and blames, that as if he told a lie; he makes complaints and says a malicious word: "Am I a liar? In what have I sinned? Am I really more sinful than others? Am I worthy of this? Does my work deserve this?" He justifies himself, being full of every kind of untruth; he cleanses himself, being all besmirched; he considers himself unworthy of temporal punishment, but worthy of the eternal; he praises his merits, which stand for nothing.
All of creation, the heaven, the sun, the moon, the stars, the earth and its fulfillment, as if by mouth "tells of the glory of God" (Psalm 16:2); but the blind sinner does not feel the majesty of His glory and does not tremble. God, both through creation and by His word, reveals Himself for everyone; but the sinner, like a deaf person, does not hear His word and does not recognize the Lord. He hears the name of God, but he does not recognize God: he hears the voice of the Lord only with carnal instead of spiritual ears, and therefore, "hearing he does not hear and seeing he does not see".
When God is preached by His holy word, then His sacred will is also preached; but the sinner doesn't know it and does not make it his own. His omnipotence and majesty is preached, before which the sinner is not humble. His righteousness is preached before which the sinner is not afraid and does not honor. His truth is preached before which the sinner does not believe. His omnipresence is preached, before which the sinner does not show reverence. He does not show it because does not recognize Him. His most wise reason is preached, in which the sinner does not discern. His highest holiness is preached which the sinner does not honor. His supreme authority is preached which the sinner does not obey. His awesome glory is preached which the sinner does not honor. His timeless goodness is preached, in which the sinner makes no effort to participate. His fearful judgment is preached before which the sinner does not tremble, and so forth. Thus, the sinner is like "the man out of his mind who cannot know, and the stupid who cannot understand" (LXX Psalm 91:7) God and the acts of God.
And not only in relation to God, but also in relation to his neighbor, i.e. to any human, the blind man is a carnal and unenlightened man. We see that a person does evil to his neighbor, which he himself does not want; and does not do good to him, which he himself wants. We see that he is indignant and angry at the one who offends him; he abuses, abases, blames, discredits, lies about him, steals, kidnaps, takes away that which is his, and does other offenses; but he himself does such evil, or repays evil with evil, and is not ashamed and does not sense this. On the other hand, he wants his neighbor to be merciful to him and not leave him in need, for example: to quench his thirst and to give him drink when he thirsts, clothe the naked, welcome the stranger into his home and to comfort the sick and visit those in prison and do other works of mercy for him. All of this he wants, this truth is indisputable, but he himself does not want to do the same for a neighbor. We see that this evil is self-love, an untruth and blindness in Christians, who either silently pass by his neighbors living in misery as if not seeing them, or is ashamed to ask: "what can I do for him?" Many have plentiful food and a magnificent table for themselves, but do not care about a hungry neighbor; others wear all kinds of expensive clothes, and do not care about their naked neighbor; others build rich, large and tall houses and decorate the rest of the building, but for their neighbor who does not have a place to lay his head and to rest they do not care; they have silver, gold and other riches, comfortable for soul and life, that is kept whole and is saved, but there is no care for their neighbor who is burdened with debt and it is torment or prison for him for his shortfalls or sitting debts and suffering. We see this self-love and untruth in Christians: for not only they do evil, but also they don't do good for their neighbors, there is the untruth.
But, what it is even worse, we see that many Christians are not ashamed and are not afraid to steal, to kidnap and to be cunning, to flatter, to lie, to deceive, to slander, to scandalize, to denounce, to abuse, to commit adultery and make other offenses against their neighbor that they themselves would not want. All this comes from blindness.
St. Tikhon of Zadonsk http://www.johnsanidopoulos.com/2011/05/spiritual-blindness-of-sin.html
Χαίρετε! Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μια εμπειρία, που βίωσα πριν μερικούς μήνες, για τη θαυματουργική παρέμβαση του π. Πορφυρίου στη θεραπεία της μητέρας μου. Στο επισυναπτόμενο αρχείο περιγράφω τι συνέβη. Το κείμενο αυτό, αν θέλετε, μπορείτε να το δημοσιεύσετε. Με εκτίμηση Γιώτα Κ. (Ημερομηνία αποστολής: 11-08-2011) Θαύμα Γέροντος Πορφυρίου Είναι τόσο δύσκολο να συνειδητοποιήσεις το θαύμα στη ζωή σου. Και ίσως ακόμη δυσκολότερο, να μεταφέρεις τη συγκίνηση και τη χαρά σου… να καταγράψεις με λόγια, ένα γεγονός ασύλληπτο για τον ανθρώπινο νου. Θα προσπαθήσω στις πολύ «στεγνές» λέξεις που ακολουθούν, να χωρέσω αυτά που βίωσα.Απαραίτητη όμως είναι μια μικρή εισαγωγή:
Πρώτα απ’ όλα, αναγνωρίζω την ανθρώπινη προσπάθεια και σέβομαι την ιατρική επιστήμη. Είμαι άνθρωπος χωρίς στέρεη πίστη και χωρίς ενεργή θρησκευτική ζωή. Μέσα μου υπάρχουν αντιδράσεις σε όλες τις μορφές της εξουσίας, κυρίως δε στη θρησκευτική. Δυσκολεύομαι να δεχτώ κανόνες. Όποτε όμως έχω διαβάσει για το βίο και τη διδασκαλία του γέροντα Πορφυρίου, νιώθω την καρδιά μου να γλυκαίνει, να ηρεμεί. Θα ήθελα πολύ να τον είχα γνωρίσει. Εδώ και χρόνια έχω πάντα μαζί μου ένα εικονάκι, μια φωτογραφία του γλυκού μου αυτού γέροντα και δεν την αποχωρίζομαι ποτέ. Και στις δύσκολες στιγμές, όποτε η εγωπάθειά μου το επιτρέπει, του μιλώ, προσεύχομαι. Η γλυκύτητά του γίνεται η γέφυρα για να γνωρίσω την αγάπη του Χριστού. Τα γεγονότα Είναι λίγες μέρες μετά τα Χριστούγεννα του 2010. Η μητέρα μου, Αθηνά Κ., καρδιοπαθής εδώ και 3 πλέον χρόνια, με βηματοδότη και 2 στεντ, εισήχθη για άλλη μια φορά στην καρδιολογική κλινική γνωστού νοσοκομείου της Αθήνας, έχοντας έντονη ταχυκαρδία και υψηλή πίεση. Στη συγκεκριμένη κλινική είχε πολλές φορές νοσηλευθεί κατά το παρελθόν. Οι γιατροί αντιμετώπισαν την κατάσταση φαρμακευτικά, προκειμένου να ρυθμίσουν την καρδιακή της λειτουργία. Μετά από λίγες ημέρες νοσηλείας, παρουσίαζε σαφώς έντονη βελτίωση. Ήταν 2/1/11 και πήγαινα να την επισκεφτώ. Μπαίνοντας στο διάδρομο της καρδιολογικής πτέρυγας, βλέπω τους γιατρούς να τρέχουν στο δωμάτιο που νοσηλευόταν. Η μητέρα μου μόλις είχε πάθει κοιλιακή μαρμαρυγή. Δεν ξέρω πόση ώρα πέρασε βλέποντας τους γιατρούς να τρέχουν και να προσπαθούν ξανά και ξανά να επαναφέρουν τον ρυθμό της καρδιάς της. Το κατάφεραν μετά από αρκετές προσπάθειες ηλεκτρικής διέγερσης (απινίδωσης) και μεταφέρθηκε εσπευσμένα στην εντατική κλινική του νοσοκομείου, όπου και διασωληνώθηκε. Η γιατρός με ενημέρωσε ότι είναι πολύ δύσκολη η κατάσταση και ότι παίζονται όλα τα ενδεχόμενα: μπορεί να συμβεί το μοιραίο ή να παραμείνει σε κωματώδη κατάσταση. Αν ποτέ συνερχόταν, δεν ξέραμε σε τι κατάσταση θα ήταν. Ήταν πολύ πιθανό να έχει υποστεί βλάβη ο εγκέφαλος και να μην είναι σε θέση να επικοινωνεί με το περιβάλλον. Ελάχιστες οι πιθανότητες για αίσια έκβαση. Το σημαντικό για τη στιγμή εκείνη ήταν να σταθεροποιηθεί η κατάστασή της και να μην υπάρξει περαιτέρω επιδείνωση. Το χειρότερο που θα μπορούσε να της συμβεί, θα ήταν να πέσει σε ηλεκτρική θύελλα (μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση κατά την οποία η καρδιά πλήττεται από έντονη και χαοτική ηλεκτρική δραστηριότητα). Έπρεπε να ενημερώσουμε τους συγγενείς και γενικά να είμαστε έτοιμοι για κάθε ενδεχόμενο. Είναι πολύ σκληρό να βλέπεις τον άνθρωπό σου σε αυτή την κατάσταση. Διασωληνωμένο, να μην επικοινωνεί, να μην νιώθεις ζεστασιά στο σώμα του και τις ιατρικές προβλέψεις να είναι δυσοίωνες. Μόνη μου ελπίδα ο Θεός… Ζήτησα άδεια από το προσωπικό της εντατικής να μου επιτρέψουν να βάλω το εικονάκι του πατρός Πορφυρίου στο προσκέφαλο της μητέρας μου. Η αντίδρασή τους ήταν… « Και δεν το βάζεις… ό,τι και να βάλεις τώρα…». Με τη σκέψη πως θα είναι δίπλα της, γαλήνευε κάπως η ψυχή μου. Δίπλα στο κρύο σώμα της μητέρας μου ήταν τώρα η ζεστή ματιά του γέροντα Πορφυρίου.
Παρά τις ιατρικές προσπάθειες και τις αγωνιώδεις προσευχές συγγενών και φίλων, η υγεία της μητέρας μου δεν παρουσίαζε καμμία βελτίωση. Παρέμεινε διασωληνωμένη για 5 ολόκληρες ημέρες. Καμία επικοινωνία με το περιβάλλον, καμμία θετική ανταπόκριση. Καμμία δυνατότητα αποσωλήνωσης. Στις 7/1/11 πέφτει σε ηλεκτρική θύελλα… ό,τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί. Οι γιατροί της εντατικής μας πληροφόρησαν ότι πρέπει να ενημερώσουμε τους συγγενείς. Ουσιαστικά πια δεν έβλεπαν στην περίπτωσή της «φως». Στο άκουσμα των δυσάρεστων νέων δεν είχα που αλλού να στραφώ. Να είχα μια φωτογραφία, μια εικόνα του Γέροντα εκείνη τη στιγμή! Να τον κοιτώ και να ανοίγει η καρδιά μου, να λυγίσει ο εγωισμός μου, να παραγκωνισθούν τα «γιατί», να μπορέσω να προσευχηθώ… Πήγα στην εκκλησία του νοσοκομείου. Εκεί συνάντησα τη διακόνισσα, τη γλυκειά Δήμητρα. Της εξήγησα ότι είναι πολύ σημαντικό για μένα να προσευχηθώ κι ότι χρειάζομαι κάποια εικόνα του πατρός Πορφυρίου. Καθώς όμως δεν είναι επίσημα άγιος, δεν υπήρχε εικόνα του. Αίφνης θυμήθηκα ότι στο συγκεκριμένο εκκλησάκι υπάρχει βιβλιοθήκη, στην οποία παλαιότερα είχα δει ένα βιβλίο για τον γέροντα Πορφύριο. Της ζήτησα να μου ανοίξει τη βιβλιοθήκη. Άρπαξα με λαχτάρα το βιβλίο. Άφησα το βλέμμα μου να καρφωθεί σε μια φωτογραφία του. Η ψυχή μου λυγισμένη από την αγωνία και τον πόνο ικέτευσε για την μητέρα μου. Να αντέξει η καρδιά της, να της δοθεί κι άλλος χρόνος ζωής. Εναπέθεσα όλη μου την ελπίδα στο θέλημα του Θεού και ικέτευσα για το έλεός Του. Ήταν 1.30 το μεσημέρι και μέχρι τις 5.30 το απόγευμα ‐όπου είναι το επισκεπτήριο για τους συγγενείς, δεν είχα κάτι άλλο να κάνω. Κοντά στο Νοσοκομείο αυτό βρισκόταν ένα σπίτι για ενοικίαση, του οποίου οι ιδιοκτήτες είναι γνωστοί μου. Είχαν από καιρό ζητήσει να βγάλω φωτογραφίες του σπιτιού για να αναρτηθεί αγγελία ενοικίασης στο διαδίκτυο. Πήγα λοιπόν εκεί να ξεχαστώ για λίγο. Δεν ανέφερα σε κανέναν τη σκηνή αυτή στην εκκλησία και ούτε γνώριζαν τη σχέση μου με τον γέροντα Πορφύριο. Στο σπίτι μόλις είχε ολοκληρωθεί η ανακαίνιση του χώρου και τα δωμάτια ήταν έτοιμα για τη φωτογράφηση και άδεια, εκτός από 2-3 εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για μικροεπισκευές. Τα μάζεψα για να μη φαίνονται στη φωτογράφηση και άνοιξα την ντουλάπα του δωματίου για να τα κρύψω εκεί. Στην τελείως άδεια αυτή ντουλάπα και στο ράφι που πήγα να ακουμπήσω τα εργαλεία, με περίμενε μια έκπληξη:
Την πήρα στα χέρια μου και την κοίταζα σαν χαμένη. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή χτυπά το κινητό μου. Ήταν η αδελφή μου που είχε παραμείνει στο νοσοκομείο. Μόλις είχε βγει ο γιατρός της εντατικής και την ενημέρωσε ότι η μητέρα μου είχε συνέλθει, είχε βγει από την κατάσταση της ηλεκτρικής θύελλας! Δεν υπάρχουν λόγια να χωρέσουν το δέος, την ευγνωμοσύνη και την παρουσία του Θεού εκείνη τη στιγμή στη ζωή μου. Οι ιδιοκτήτες του σπιτιού απόρησαν. Πρώτη φορά έβλεπαν αυτή την εικόνα. Από εκείνη την ώρα η μητέρα μου άρχισε να παρουσιάζει βελτίωση. Τις αμέσως επόμενες μέρες έγινε η αποσωλήνωση και εν συνεχεία βγήκε από την εντατική. Επικοινωνούσε κανονικά με το περιβάλλον, ο εγκέφαλος δεν υπέστη βλάβη παρά τα παραπάνω έντονα επεισόδια. Ο υπεύθυνος της εντατικής χαρακτήρισε «πολύ θαύμα» τόσο το γεγονός ότι έζησε, καθώς και την ξαφνική βελτίωση της υγείας της μητέρας μου. Χαρακτηριστικά – αναφερόμενος στο ιατρικό προσωπικό – είπε «Εμείς, την είχαμε ξεγράψει!». Λίγες μέρες μετά επισκέφθηκα το Ησυχαστήριο Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Μήλεσι για να προσκυνήσω στο κελλί του Γέροντα Πορφυρίου. Πλησίασα τη γερόντισσα που εκείνη την ώρα συνομιλούσε με μια κυρία. Της είπα με δυο λόγια τι συνέβη και πως με το θαύμα του γέροντα Πορφυρίου η μητέρα μου ζει. Έκπληκτη η κυρία που ήταν δίπλα στη γερόντισσα είπε «Είμαι γιατρός σε αυτό το νοσοκομείο»! Επίλογος Έχουν περάσει από τότε 7 μήνες. Η μητέρα μου ζει και βασιλεύει… Όσο για μένα, φέρνοντας ξανά στο μυαλό μου όλη αυτή την εμπειρία, στην προσπάθειά μου να σας τη μεταφέρω προς δόξα και τιμή του πατρός Πορφυρίου, ελπίζω και εύχομαι αυτό το θαύμα να μην «θαφτεί» μέσα μου. Να μου θυμίζει διαρκώς πόσο ζωντανή είναι η Ορθοδοξία μας και πόσο δυνατή είναι η παρουσία Χριστού στη ζωή μας. Ελπίζω να συντελεστεί ένα ακόμα μεγαλύτερο θαύμα στη ζωή μου: αυτό της μετάνοιάς μου και της ενεργούς συμμετοχής μου στην θρησκευτική και μυστηριακή ζωή της Πίστης μας. Γέροντα Πορφύριε, σε ευχαριστώ! Γιώτα Κ.
Παρακάτω ακολουθεί ένα συγκλονιστικό κείμενο απο ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου, , στον ιερό ναό του Αγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης . Εύχομαι όσοι είστε γονείς η όσοι πρόκειται να γίνετε να δείτε τις κατηγορίες γονέων και με κένωση, ταπείνωση, αγάπη και πάντα συνείδηση να μπορέσουμε να δούμε τους εαυτούς μας ώστε να τους κατατάξουμε σε κάποια κατηγορία και απο κει και πέρα κάνοντας διάγνωση την άθλια κατάσταση μας να αλλάξουμε προσανατολισμό ώστε να θεραπευτούμε, δηλαδή να πάμε στο επόμενο σκαλοπάτι που είναι η ίαση του σκοταδισμού που μας έχει μολύνει ψυχοσωματικά. Όπως θα δείτε και στο κείμενο πολλοί ίσως δουν τον εαυτό τους στην δεύτερη κατηγορία η οποία έχει ως περιεχόμενο το κοσμικό πνεύμασ του στείρου ηθικισμού, δηλαδή (απο έξω «κούκλα» και αυτό υποθετικά και απο μένα πανούκλα αλλά κυριολεκτικά και οντολογικά).
Δεν είναι αργά να συνειδητοποιήσουμε ως άνθρωποι ότι ο τάφος είναι ποιο κοντά απο όσο φανταζόμαστε και ότι ο χάρος μπορεί να μας περιμένει στο επόμενο λεπτό. Οπότε γιατί να μένουμε στο σκοτάδι και να μην ακολουθήσουμε το Φως ;Γιατι να ακολουθούμε το θάνατο και όχι τη ζωή; Γιατί να μην βαδίσουμε στον αγιασμό απο το να μένουμε στον δηλητιριασμό; Τι θέλουμε τελικά ; Με τον χρόνο να είναι εναντίον μας και την φθορά να μας τρώει καθημερινά ; Γιατί γυρνάμε το κεφάλι στην θυσιαστική αγάπη και στην σωτήρια αγκαλιά; Ποιος ειναι τελικά ο δρόμος και ο προορισμός μας.
Ο Χριστός είπε : «Εγώ ειμί το Φως του κόσμου· ο ακολουθών εμοί ου μη περιπατήση εν τη σκοτία, αλλ έξει το Φως της ζωής» (Ιωάν. η 12).
Στο τέλος του κειμένου γίνεται λόγος για τον σωστό γονέα παιδαγωγό που τον χαρακτηρίζει η πνευματική νουθεσία φυσικά πάντα με σωτηριολογικό και οντολογικό αποτέλεσμα με την προσωπική σχέση με τον Σωτήρα Χριστό.
ΣΗΜΕΡΑ, αγαπητοί μου, είνε Τετάρτη (Δ ) Κυριακή των Νηστειών. Θέλω να στρέψω την προσοχή σας στο ευαγγέλιο της ημέρας. Είνε η ιστορία ενός πατέρα, και συγχρόνως η ιστορία όλων των οικογενειαρχών όλων των αιώνων κάθε εποχής και ιδίως της σημερινής.
Τι λέει το ευαγγέλιο; Ένας πατέρας είχε ενα παιδί που αρρώστησε από αρρώστια φοβερή· τα αίτιά της ήταν όχι φυσικά αλλά υπερφυσικά· ονομάζεται δαιμονισμός. Και σήμερα πολλά πράγματα που συμβαίνουν στις οικογένειες πιστεύω ότι δεν εξηγούνται αλλιώς· είνε δαιμονισμός, όπως περιέγραψε ο Ρῶσος Ντοστογιέφσκυ στο έργο του Δαιμονισμένοι. Όπως το βόδι, που άμα το πιάση ο τάβανος δεν ησυχάζει πια αλλά τρέχει ασυγκρατητο με το κεφάλι κάτω, έτσι μοιάζουν πολλά παιδιά. Δεν ησυχάζουν· είνε δυστυχισμένα, και πιο δυστυχισμένοι οι γονείς τους.
Το παιδί αυτο λοιπόν δαιμονίστηκε, το «τσιμπησε μύγα» δαιμονική. Όταν το ᾽πιανε κρίσις έπεφτε κάτω και χτυπιόταν, σπαρταρούσε σαν το ψάρι, έβγαζε αφρούς απ᾽ το στόμα κ᾽ έτριζε τα δόντια. Ο πατέρας το είχε πάει παντού, αλλά δεν μπόρεσαν ούτε γιατροί ούτε μάγοι ούτε κανείς άλλος να το θεραπεύσουν. Απελπισμένος πια πήγε στο Χριστό. Και ο Χριστός, που είδε το παιδί να κυλιέται μπροστά στα πόδια του, ρώτησε τον πατέρα· ―Πόσον καιρο είνε έτσι το παιδί; Και ο πατέρας απήντησε· ―«Παιδιόθεν», από μικρό (Μαρκ. 19,21).
Γεννάται η απορία· γιατί ρωτάει ο Χριστός; δεν ξέρει; Ως Θεός παντογνώστης ξέρει ολες τις λεπτομέρειες, αλλά ρώτησε επίτηδες. Όπως ο δάσκαλος ρωτάει το μαθητή όχι διότι αγνοεί, αλλά για να τον διδάξη κάτι, έτσι και ο Χριστός, ο αιώνιος διδάσκαλος· ρώτησε, διότι από την απάντησι του πατέρα ήθελε να βγάλη μια μεγάλη διδασκαλία· ότι οι γονείς πρέπει να ενδιαφέρωνται για τα παιδιά τους από νωρίς, από την ώρα που γεννιώνται κι ακούγεται το πρώτο τους κλάμα, από την ώρα που θηλάζουν και λένε τις πρώτες λέξεις.
Το επεισόδιο λοιπόν αυτό έχει μεγάλη παιδαγωγική σημασία, ιδίως για τους γονείς. Τότε ήταν αυτός ο πατέρας με δαιμονισμένο το παιδί· σήμερα χιλιάδες παιδιά είνε δαιμονισμένα. Ποιός φταίει, ποιός ευθύνεται γι᾽ αυτό; Ευθύνη φέρει και η πολιτεία – το κράτος, ευθύνη φέρει και η Εκκλησία, ευθύνη φέρει και η κοινωνία· αλλά σε τελευταία ανάλυσι το μεγάλο μερίδιο ευθύνης φέρουν ο πατέρας και η μάνα, οι γονείς. Εξετάζοντας τη διαγωγή των γονέων μπορούμε να τους κατατάξουμε στις ακόλουθες τέσσερις κατηγορίες.
- Πρώτη κατηγορία γονέων είνε οι αδιάφοροι. Γι᾽ αυτούς «πέρα βρέχει». Είνε άνθρωποι που συνήθισαν να κάνουν πάντα τα κέφια τους. Έτσι και στο γάμο. Παντρεύονται και γεννούν παιδιά, αλλ᾽ από την ώρα που θα γεννηθή το παιδί αμελούν το χρέος τους απέναντί του· δε νοιάζονται για την ανατροφή του. Συνεχίζουν τη ζωή τους οπως πριν· κυνηγούν τις διασκεδάσεις και τα θεάματα, τρέχουν στα κεντρα, στο χαρτοπαίγνιο, στο ξενύχτι, στο πιοτό και στο μεθύσι…. Ως προς τη διαπαιδαγώγησι του παιδιού μένουν τελείως αδιάφοροι.
Έγραψαν οι εφημερίδες το εξής φοβερό. Κάποιο ευκατάστατο αντρόγυνο στην Αθήνα έκλεισαν τα δυό μικρά τους παιδιά, ηλικίας 3 – 4 ετών, μέσα στο πολυτελές διαμέρισμά τους, τους έδωσαν και υπνωτικό να κοιμηθούν, κι αυτοι βγήκαν σε κέντρο στη Γλυφάδα να διασκεδάσουν. Ξύπνησαν όμως τα παιδιά, είδαν ότι ο πατέρας και η μάνα λείπουν, έβαλαν τις φωνές μεσ᾽ στο σκοτάδι κι αναστάτωσαν όλη την πολυκατοικία. Οι συγκάτοικοι ειδοποίησαν και η αστυνομία ήρθε και τα βρήκε ολομόναχα. Το πρωί κατά τις 5 η ώρα γύρισαν οι προκομμένοι οι γονείς. Προτίμησαν τη διασκέδασι αδιαφορώντας για τα παιδιά τους.
Δεν είνε πολύς καιρός που ήρθε στη μητρόπολι από ένα χωριό μια γυναίκα με πέντε παιδάκια. Είμαι δυστυχισμένη, λέει. Ο άντρας μου μας άφησε, πήγε στη Γερμανία τάχα να εργαστή, και ένα χρόνο τώρα ούτε ένα μάρκο δεν έστειλε. Τρώει τα λεφτά του με ξένες γυναίκες. Έγραψα στον πρόξενο εκεί, μα που να τον βρη κι αυτός στην αχανή χώρα; Μας ξέχασε…
Αυτοί οι γονείς δε διδάσκονται έστω από τα ζώα; Πήγα σ᾽ ένα χωριό κι άκουσα μια αγελάδα να κλαίη όλη νύχτα. ―Τι έπαθε; ρωτώ. ―Της πήραν το μοσχαράκι, μου λένε. Δεν πας να παρης από μια προβατίνα το αρνάκι της; Δεν τολμάς να πάρης το λιονταράκι από τη λέαινα; θα σε ξεσχίση. Ανέβηκε κυνηγός στη φωλιά ενός αετού να πάρη τα πουλιά του, κι ο αετός έπεσε πάνω του και τον σκότωσε. Τα ζώα εχουν περισσότερη φροντίδα για τα μικρά τους.
Υπάρχουν βέβαια γονείς που φροντίζουν να έχουν τα παιδιά τους ρούχα, παπούτσια, κάλτσες, βιβλία, και προ παντός φαί καλό και πλούσιο – γι᾽ αυτό δεν τα νηστεύουν Τετάρτη – Παρασκευή. Φροντίζουν δηλαδή για τα υλικά, και νομίζουν ότι έτσι τελείωσε η υποχρέωσί τους, αλλά για την ψυχή του παιδιού κανένας λόγος. Το αποτέλεσμα είνε, ότι τέτοια παιδιά, που στερούνται την ψυχική καλλιεργεια, γίνονται ανάγωγα και διεστραμμένα.
- Η δεύτερη κατηγορία είνε οι μοντέρνοι γονεις. Αυτοί ενδιαφέρονται για τα παιδιά· το ενδιαφέρον τους όμως είνε να εξελιχθούν κατα το πνεύμα του κόσμου, σύμφωνα με το ρευμα της εποχής. Η κόρη τους να ντυθή με την τελευταία μόδα· ο γυιός τους να μετέχη σε ολες τις κοινωνικές εκδηλώσεις και τα παιχνίδια· να μάθουν μουσική, ξένες γλώσσες, τρόπους ευγενείας. Θέλουν να έχουν παιδιά εξελιγμένα κατά τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά πρότυπα, όχι χωριάτες. Ενδιαφέρονται λοιπον, αλλά λανθασμένα. Αδιαφορούν για την πνευματική διάπλασι των παιδιών, αποφεύγουν να τους δώσουν χριστιανική ανατροφή, δεν τ᾽ αφήνουν να έρθουν σε επαφή με την Εκκλησία και τη διδασκαλία της. Αλλ᾽ εάν το παιδί σου μάθη όλες τις γλώσσες του κόσμου, δεν γίνη όμως άνθρωπος, τι να το κάνης;
- Τρίτη κατηγορία γονέων είνε οι άθεοι. Αυτοί δεν πιστεύουν, και είνε όχι απλώς αδιάφοροι αλλά και επιθετικοί· πάνε κόντρα στη χριστιανικη διαπαιδαγώγησι των παιδιών τους. Θέλουν να ξερριζώσουν από την ψυχή τους το θρησκευτικό συναίσθημα και να τα κάνουν άθεα.
Μια φορά σαν ιεροκήρυκας, όταν πλησιάσα σ᾽ ένα χωριό, άκουσα μια φοβερή βλαστήμια. Πλησιάζω και τι να δω· κάτω από ένα δεντρο ένας πατέρας κρατούσε το παιδάκι του στην αγκαλιά και το μάθαινε να βλαστημάη το Θεό!
Σ᾽ ένα χωριό της Πτολεμαΐδος ένα παιδί τελείωσε το σχολείο με άριστα και παίρνοντας το απολυτήριο είπε στους γονείς του, ότι θα σπουδάση θεολόγος, για να γίνη ιεροκήρυκας και να πάη μάλιστα στην Ουγκάντα ιεραπόστολος. Κι ο πατέρας σήκωσε καρέκλα να το χτυπήση. Έκαναν οικογενειακό συμβούλιο κ᾽ έβαλαν τους συγγενείς όλους να πιέσουν το παιδί ν᾽ αλλάξη απόφασι και να σπουδάση κάτι προσοδοφόρο. Και ήταν τέτοιος ο πόλεμος νεύρων, ώστε τώρα το παιδί από αριστούχος κατήντησε να είνε στο ψυχιατρείο. Γι᾽ αυτό υπάρχει σήμερα τόση έλλειψις κληρικών.
- Πρώτη κατηγορία λοιπόν οι αδιάφοροι, δευτέρα κατηγορία οι μοντέρνοι, τρίτη κατηγορία οι άπιστοι και άθεοι, και τετάρτη κατηγορία οι ειδωλολάτρες. Γονείς ειδωλολάτρες εινε εκείνοι που κάνουν το παιδί τους είδωλο και το λατρεύουν. Σπεύδουν ν᾽ ανταποκριθουν σε κάθε επιθυμία του, ικανοποιούν όλες τις απαιτήσεις του, ακόμα και τις πιο παράλογες, δεν του χαλούν ποτέ χατίρι. Οι γονείς αυτοι δεν βλέπουν στο παιδί τους κάτι που να θέλη διόρθωσι, θεωρουν τον κανακάρη τους ιδανικό. Γι᾽ αυτό δεν φροντίζουν να τον διαπλάσουν, να περικόψουν ελαττώματα και να καλλιεργήσουν αγαθά στοιχεία που λείπουν. Δεν παιδεύουν, δεν μαλώνουν, δεν τιμωρούν το παιδί. Το επαινούν μπροστά του, και καυχώνται στους άλλους γι᾽ αυτό μπροστά και πίσω του. Αν κάποιος τους ενημερώση για κάποια αταξία του και τους επισημάνη κάποια αδυναμία του, τον κάνουν εχθρό.
Αποτέλεσμα αυτής της κακής αγωγής είνε ότι διαπλάθονται φίλαυτοι και εγωιστικοί τυποι, απαιτητικοί και εριστικοί, ακοινώνητοι και αγύμναστοι στις δυσκολίες της ζωής. Και αυτά τα γεύονται πρώτοι οι ίδιοι οι γονείς που, αντί των τόσων περιποιήσεων, εισπράττουν συχνά από το κακομαθημένο παιδί τους αστοργία και αδιαφορία, όπως περιγράφει ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στις διδαχές του.
* * *
Ο σωστός γονεύς, αγαπητοί μου, ούτε αδιαφορεί για το παιδί του, αλλ᾽ ούτε το κάνει ειδωλο. Ενδιαφέρεται και προσπαθεί να το διαπαιδαγωγήση από τη μικρή του ηλικία μακριά από τη μόδα και την αθεΐα. Σκοπός του είνε να του κληροδοτήση την πίστι και να του διδάξη την αγάπη στο Θεό και τον πλησίον.
† επίσκοπος Αυγουστίνος
(Ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου, στον ιερό ναό του Αγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 23-3-1974 Σάββατο εσπέρας)
Άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός οι Ανάργυροι και θαυματουργοί
Εορτάζει στις 1 Νοεμβρίου εκάστου έτους.
Ει και παρήκαν γην Ανάργυροι δύω,
Πληρούσιν, ως πριν, καΙ πάλιν γην θαυμάτων.
Πρώτη Ακέστορε φώτε Νοεμβρίου έκπτατον εκ γης.
Βιογραφία
Οι Άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός κατάγονταν από την Ασία. Οι γονείς τους ήταν άριστο πρότυπο χριστιανών συζύγων.
Όταν η μητέρα τους Θεοδότη έμεινε χήρα, αφιέρωσε κάθε προσπάθεια της στη χριστιανική ανατροφή των δυο παιδιών της, Κοσμά και Δαμιανού. Τους δύο αδελφούς διέκρινε μεγάλη ευφυΐα και επιμέλεια, γι’ αυτό και σπούδασαν πολλές επιστήμες. Ιδιαίτερα όμως, επιδόθηκαν στην ιατρική επιστήμη, την οποία εξασκούσαν σαν διακονία φιλανθρωπίας προς τον πλησίον. Θεράπευαν τις ασθένειες των ανθρώπων, και ιδιαίτερα των φτωχών, χωρίς να παίρνουν χρήματα, γι’ αυτό και ονομάστηκαν Ανάργυροι. Πολλοί ασθενείς που θεραπεύθηκαν ήθελαν να τους ευχαριστήσουν. Αλλά αυτοί, δε δέχονταν τις ευχαριστίες και απαντούσαν με τον ορθό λόγο της Αγίας Γραφής: «Η ευλογία και η δόξα και η σοφία και η ευχαριστία και η τιμή και η δύναμις και η ισχύς τω Θεώ ημών εις τους αιώνας των αιώνων» (Αποκάλυψη Ιωάννου, ζ’ 12). Δηλαδή, όλος ο ύμνος και η δόξα και η σοφία και η ευχαριστία και η τιμή και η δύναμη και η ισχύς, ανήκει στο Θεό μας, στους αιώνες των αιώνων.
Έτσι ταπεινά αφού διακόνησαν σε όλη τους τη ζωή τον πλησίον, πέθαναν ειρηνικά και ετάφησαν στην τοποθεσία Φερεμά.
Απολυτίκιον
Ήχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείου Πνεύματος, τη χειρουργία, θεραπεύετε, παντοίας νόσους, συν Κοσμά Δαμιανέ οι Ανάργυροι, ο γαρ Σωτήρ ιατρούς υμάς έδειξεν, εις περιποίησιν πάντων και ίασιν όθεν ρύσασθε, παθών δυσαλθών και θλίψεων, τους ποθώ τω ναώ υμών προστρέχοντας.
Εκ της Ασίας ώσπερ δύο αστέρες, εξανατείλαντες Ανάργυροι θείοι, τη οικουμένη λάμπετε θαυμάτων ταις αυγαίς, νόσους μεν ιώμενοι, και δεινάς καχεξίας, χάριν δε παρέχοντες, τοις πιστοίς ευρωστίας, Δαμιανέ θεόφρον και Κοσμά, χειμαζομένων, λιμένες πανεύδιοι.
Έτερον Κοντάκιον
Ήχος β’.
Οι την χάριν λαβόντες των ιαμάτων, εφαπλούτε την ρώσιν τοις εν ανάγκαις, Ιατροί θαυματουργοί ένδοξοι, αλλά τη υμών επισκέψει, και των πολεμίων τα θράση κατευνάσατε, τον κόσμον ιώμενοι εν τοις θαύμασιν.
Κάθισμα
Ήχος πλ. δ’. Την Σοφίαν.
Ουρανόθεν θαυμάτων την δωρεάν, παραδόξως λαβόντες παρά Χριστού, πάντα θεραπεύετε, αενάως τα πάθη• εν υμίν γαρ ώφθη, η χάρις του Πνεύματος, χορηγούσα θείων, ιάσεων δύναμιν• όθεν και αφθάρτων, αγαθών ευπορίαν, τη πίστει εκτήσασθε, αναργύρω φρονήματι, Θεοφόροι Ανάργυροι, πρεσβεύσατε Χριστώ τω Θεώ, των πταισμάτων άφεσιν δωρήσασθαι, τοις εορτάζουσι πόθω, την αγίαν μνήμην υμών.
Ο Οίκος
Πασης συνέσεως και σοφίας υπέρκειται ο λόγος των σοφών ιατρών• του γαρ Υψίστου χάριν λαβόντες, αοράτως την ρώσιν δωρούνται πάσιν• όθεν καμοί, διηγήσεως χάριν δεδώρηνται, υμνήσαι ως θεοφόρους, ευαρέστους Θεού και θεράποντας, ιαμάτων πλήθη παρέχοντας• αλγηδόνων γαρ πάντας λυτρούνται, τον κόσμον ιώμενοι εν τοις θαύμασι.
It is necessary to honor the saints as friends of Christ, and as children and heirs of God, as the Theologian and Evangelist states: “But as many as received Him, to them He gave the right to become children of God” (Jn. 1:12) “Therefore they are no longer slaves but children; and if children, then heirs—heirs of God and joint heirs with Christ” (Gal. 4:7 & Rom 8:17).
Our Lord also says to His Apostles in the sacred Gospel: “You are My friends... No longer do I call you servants, for a servant does not know what his master is doing” (Jn.15:14-15). If the Lord and Creator of all is called “the King of kings and the Lord of lords”(1 Tim. 6:15), and “the God of gods”(Dt. 10:17), then certainly the saints are gods, and lords, and kings. God is called and He truly is their God and Lord and King. “I am,”He says to Moses, “the God of Abraham, and the God of Isaac, and the God of Jacob”(Ex. 3:6).
Furthermore, God made Moses the god of Pharaoh (Ex. 7:1). I am calling them gods, and kings, and lords not because they are such by nature, but because they ruled over and conquered the passions, and because they preserved unchanged the likeness of the Divine image, according to which they were made—just as a picture of the king is also called the king. And because they willingly chose to be united with God and received Him within themselves, through communion with Him they became by grace all the things that He is by nature. How then can we not honor them who became the servants, and friends, and sons of God? When we honor grateful fellow-servants,this is proof that we have love for our common Master. These people have become God’s chambers and pure abodes. “I will dwell within them,”says the Lord, “and I will walk amongst them and I will be their God” (Lev. 26:11-12).
The holy Scriptures state that “the souls of the righteous are in the hand of God, and sorrow will not touch them” (Wisdom 3:1). For the death of the saints is sleep rather than death:“they have labored for ever, and shall live to the end” (Ps. 48:10).
And “Precious in the sight of the Lord is the death of His saints” (Ps. 115:6). What is more honorable than being in the hands of God? God is Life and Light, and they who are in the hands of God exist within Life and Light. God dwelled within their bodies through their nous, as the Apostle Paul confirms: “Or do you not know that your body is the temple of the Holy Spirit?” (1 Cor. 6:19). “Now the Lord is the Spirit” (2 Cor. 3:17), and “if anyone defiles the temple of God, God will destroy him” (1 Cor. 3:17).
How then can we not honor these living templ es of God, the living dwellings of God? Living, they stand before God with boldness.
Αν κάποιος δεν έχει όρεξη για προσευχή και δεν είναι αποδεδειγμένα κουρασμένος, αυτός μπορεί να ξεκινήσει τον προσωπικό του διάλογο με τον Θεό προσευχόμενος για τους άλλους, έτσι ώστε σιγά – σιγά “να ξεπαγώσουν τα λάδια της ψυχής του” και μετά να αρχίσει να προσεύχεται και για τον εαυτό του. Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, ο Ρώσος, (+24.9.1938) που έζησε στο Μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος (Ρώσικο), μας είπε ότι οι πιο ευπρόσδεκτες προσευχές για τους άλλους είναι οι εξής: Πρώτα πρέπει να προσευχόμαστε για τους εχθρούς μας (Χριστομίμητη προσευχή, γιατί και ο Χριστός προσευχήθηκε για τους σταυρωτές Του πάνω από το Σταυρό). Δεύτερον πρέπει να προσευχόμαστε για τους νεκρούς μας, γιατί αυτοί από μας τους ζωντανούς περιμένουν μέχρι τη Β΄ Παρουσία, για να τους βοηθήσουμε με τις ευχές, προσευχές, μνημόσυνα και ελεημοσύνες μας υπέρ συγχωρήσεως και αναπαύσεως της ψυχής τους. Και τρίτον πρέπει να προσευχόμαστε για τους λαούς της γης που δεν πίστεψαν ακόμη στην Ορθοδοξία ώστε να γνωρίσουν εν Πνεύματι Αγίω τον Σωτήρα και Λυτρωτή μας Χριστό. Μάλιστα άλλος Γέροντας είπε ότι “όποιος προσεύχεται πρώτα για τους εχθρούς του και τους συγχωρεί από την καρδιά του, αυτού ο Θεός δεν συγχωρεί μόνο τις αμαρτίες του, αλλά και εισακούει και όλη την υπόλοιπη προσωπική προσευχή του. Φοβερό!
Ακόμη κάτι για την προσευχή. Αν κάποιος δεν ξέρει τι να πεί στην προσευχή του, θα αρχίσει να προσεύχεται για τους άλλους, όπως προείπαμε. Αυτό εμπεριέχει αγάπη και ενδιαφέρον και είναι λιγάκι πιο προσιτό στους περισσότερους. Πέστε όμως ότι δεν ξέρουμε πολλές προσευχές. Λέγει λοιπόν ο ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ ότι όποιος ζει μέσα στον κόσμο και λέγει τρείς φορές το “Πάτερ ημών”, τρείς φορές το “Θεοτόκε Παρθένε” και μια φορά το “Πιστεύω” σώζεται. Αλλά όλα αυτά όμως κάθε μέρα. Με την Κυριακή προσευχή συμπροσεύχεται με αυτόν τον Χριστό που μας δίδαξε πως να προσευχόμαστε. Με το “Θεοτόκε Παρθένε” συμπροσεύχεται με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ που προσφώνησε στον Ευαγγελισμό τη Θεοτόκο με αυτά τα άγια λόγια. Και με το Σύμβολο της Πίστεως συμπροσεύχεται και συνομολογεί την Πίστη της Εκκλησίας με τους Άγιους Πατέρες που συνέθεσαν αυτό το “Πιστεύω” στις δύο πρώτες Άγιες Οικουμενικές Συνόδους.
Κι ένα τελευταίο. Αν μ΄ αυτά και μ΄ αυτά δεν ξεκινήσει το χάρισμα της προσευχής μέσα μας, ασφαλώς τότε πρέπει να ανησυχήσουμε θετικά, αλλά μπορούμε και κάτι άλλο να κάνουμε σύμφωνα με τη συμβουλή του μακαριστού Μητροπολίτη Αντωνίου του Σουρόζ. Δηλ. μπορούμε να πάμε σε μια εκκλησία μόνοι μας και μέσα στη σιωπή να μη μιλήσουμε εμείς στο Θεό, αλλά Αυτός σε μάς μέσα στην ευλαβική κατάνυξη του ναού. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε και στο σπίτι μας μπροστά στα εικονίσματα. Άνθρωπος που δεν προσεύχεται ή δεν έμαθε, ή δεν προσπάθησε ή χρειάζεται άμεσα εξομολόγηση.” Μετά την εξομολόγηση έλεγε ο αείμνηστος π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, η προσευχή τρέχει σα νεράκι”. Καλή είναι και η μελέτη πριν από την προσευχή πνευματικών βιβλίων. καθαρίζει το μυαλό μας. Ο διάβολος δεν θέλει να προσευχόμαστε και κατά την ώρα της προσευχής εγείρει πειρασμούς, λογισμούς και περισπασμούς. Πλήν όμως, όπως και όλα τα καλά και το μέγιστο καλό της προσευχής θέλει βία. “Όσοι εκβιάζουν τον εαυτό τους στο καλό, αυτοί αρπάζουν τη Βασιλεία των Ουρανών”, μας λέγει ο Κύριος.
Η βυζαντινή μουσική ως “τέχνη μελουργός και τέχνη θεραπευτική”
του Στυλιανού Γερασίμου, Θεολόγου – Μουσικού
Η Βυζαντινή Μουσική αποτελεί τέχνη προσευχής, τέχνη πνευματική, αφού αποτελεί συστατικό της λατρείας της Εκκλησίας, άρα και πνευματικό γεγονός της ζωής του Χριστιανού, γιατί με αυτήν την τέχνη δοξολογεί τον Θεό.
Με αφορμή την έναρξη του Τριωδίου καλόν είναι να τονίσουμε την σπουδαιότητα της Βυζαντινής Μουσικής ως μέσου θεραπείας του ανθρώπου από καταστάσεις, οι οποίες την περίοδο του Τριωδίου αποτελούν έθιμα, αλλά ταυτόχρονα επιβαρύνουν πνευματικά τον άνθρωπο. Έθιμο αποτελεί και το “Καρναβάλι”, όπου ο άνθρωπος αφήνει τον εαυτό του ελεύθερο στις επιρροές της διασκέδασης και του ξεφαντώματος των ημερών, θεωρώντας ότι τα τραγούδια και η μουσική θα τον βοηθήσουν να καθαρίση την ψυχή του από προβληματικές καταστάσεις, οι οποίες τον δεσμεύουν.
Καί, για να γίνω σαφής, δεν αναφέρομαι στην παραδοσιακή μουσική που αποτελεί τμήμα της λατρείας, αφού μετά από κάθε γιορτή εκκλησιαστική ακολουθεί το πανηγύρι με παραδοσιακά τραγούδια και παραδοσιακούς χορούς, που εκφράζουν την λαϊκή ευσέβεια, αλλά αναφέρομαι σε τραγούδια και χορούς, που αποπροσανατολίζουν τον άνθρωπο από την πραγματική του σχέση με την Εκκλησία και τον πολιτισμό.
Το θέμα αυτό το θίγει χαρακτηριστικά ο Μέγας Βασίλειος στην ομιλία του προς τους νέους λέγοντας: “Το καθάρισμα όμως της ψυχής… είναι η περιφρόνηση των ηδονών που προέρχονται από τις αισθήσεις… Διότι είναι φυσικό από το είδος αυτό της μουσικής (της διεφθαρμένης μελωδίας) να γεννώνται πάθη που υποδουλώνουν και εξευτελίζουν την ψυχήν. Αλλά εμείς πρέπει να επιδιώκουμε την άλλη, που είναι ανώτερη και που οδηγεί ψηλότερα. Αυτή χρησιμοποίησε ο Δαβίδ, ο ποιητής των ιερών ψαλμών, και θεράπευσε, όπως λέγουν, τον βασιλέα από την μανία της μελαγχολίας. Λέγεται δε ότι και ο Πυθαγόρας, όταν συνάντησε παρέα μεθυσμένων, παρήγγειλε στον οργανοπαίκτη, που ήταν αρχηγός της διασκεδάσεως, να αλλάξη την αρμονία και να παίξη σε αυτούς το δωρικό μέλος. Εκείνοι δε τόσο ήλθαν στα σύγκαλά τους από το μέλος, ώστε επέταξαν τα στεφάνια και ντροπιασμένοι γύρισαν στα σπίτια τους. Άλλοι δε με την αύληση γίνονται έξαλλοι από ενθουσιασμό και εξεγείρονται σε βακχική μανία. Τόσο πολύ διαφέρει το να χορτάση κανείς από καλή ή κακή μελωδία!”. (Βασιλείου του Μεγάλου, Ομιλία προς τους νέους όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων, ΕΠΕ εκδ. Μερετάκη, σελ. 347-348).
Με το παραπάνω απόσπασμα ο Μέγας Βασίλειος τονίζει την αξία της Βυζαντινής Μουσικής θεωρώντας την ως το μέσον καθαρισμού και θεραπείας της ψυχής του ανθρώπου. Αυτή η μουσική, την οποίαν και ο Δαβίδ έψαλλε, ηρεμεί τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην φυσική του κατάσταση, που δεν είναι άλλη από την σχέση του με τον Θεό.
Η άποψη του Μεγάλου Βασιλείου για την ψυχοπαιδαγωγική και θεραπευτική αξία της στηρίζεται στο γεγονός ότι ο κάθε ήχος της Βυζαντινής έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και επιδράσεις στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου. Κάθε ήχος δημιουργεί διαφορετικά αισθήματα στον άνθρωπο· άλλοτε δοξολογίας, άλλοτε χαρμολύπης, άλλοτε κατανύξεως, άλλοτε ικεσίας, άλλοτε πένθους. Με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος επικοινωνεί υγιώς με τον Θεό, αφού η προσευχή δεν είναι μηχανική κατάσταση, αλλά εκφράζεται ποικιλοτρόπως. Και αυτή η ποικιλία των αισθημάτων που δημιουργεί η Βυζαντινή Μουσική, ουσιαστικά εξασφαλίζει την ψυχική του γαλήνη, άρα και την κάθαρσή του.
Ο πρώτος ήχος δημιουργεί στον άνθρωπο αίσθημα δοξολογίας. Είναι ο ήχος που καθορίζει την μουσική ως τέχνη, αφού όπως και ο Δαμασκηνός λέει: “Πρωτεία νίκης πανταχού πάντων έχεις” Ο πρώτος ήχος αυξάνει στον άνθρωπο την ελπίδα για την σωτηρία του, αφού του δημιουργεί αίσθημα εγρήγορσης και κατανύξεως.
Ο δεύτερος ήχος δημιουργεί στον άνθρωπο αίσθημα ευχαριστίας αφού: “Το σόν μελιχρόν και γλυκύτατον μέλος οστά πιαίνει καρδίας τ’ ενηδύνει”. Ακούγοντας αυτόν τον ήχο ο άνθρωπος καθίσταται πράος και ήρεμος, γεγονός που αποτελεί βασικό στοιχείο υγιούς επικοινωνίας του με τον Θεό αλλά και με την κτίση.
Ο τρίτος ήχος χαρακτηρίζεται ως: “Άκομψος, απλούς, ανδρικός”. Γι’ αυτό δημιουργεί στον άνθρωπο μιάν ανεκλάλητη χαρά και μια μυστική ελπίδα. Είναι ήχος εμβατηριακός.
Ο τέταρτος ήχος είναι “πανηγυριστής και χορευτής”. Η μουσικότητά του δημιουργεί στον άνθρωπο αίσθημα πανηγυρισμού. Και δεν είναι τυχαίο ότι σε δυο μεγάλες γιορτινές μέρες του εκκλησιαστικού έτους, του Σταυρού και την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, ημέρες καθαρά γιορτινές, σταυροαναστάσιμες, η δοξολογία ψάλλεται σε ήχο τέταρτο. Την ημέρα του Ευαγγελισμού και των Εισοδίων της Θεοτόκου η ενάτη ωδή ψάλλεται σε ήχο τέταρτο.
Ο πλάγιος πρώτος χαρακτηρίζεται ως ο “θρηνωδός” ήχος. Δημιουργεί στον άνθρωπο το χαροποιό πένθος και ένα αίσθημα ικεσίας στον Θεό. Ακούγοντας ο άνθρωπος αυτόν τον ήχο αισθάνεται έντονα στην καρδιά του το αίσθημα της χαρμολύπης, αλλά και της προσωπικής αναστάσεως. Γι’ αυτό όχι μόνον το “Χριστός ανέστη”, αλλά και όλα τα αναστάσιμα της Κυριακής του Πάσχα ψάλλονται σε πλάγιο πρώτο, για να τονίσουν την μετάβαση από τον Σταυρό στην Ανάσταση, από το πένθος στη χαρά.
Ο πλάγιος δεύτερος “τας ηδονάς διπλοσυνθέτους φέρει”. Αυτός ο ήχος χαρακτηρίζεται από την γλυκύτητα της ελπίδος. Είναι ήχος μυσταγωγικός. Δημιουργεί στον άνθρωπο το αίσθημα της αγάπης για τον Θεό. Είναι ήχος που ταπεινώνει και γλυκαίνει την καρδιά και αναγεννά πνευματικά τον άνθρωπο.
Ο βαρύς ήχος είναι απλός. Τα διατονικά του διαστήματα τον καθορίζουν ως “βαρύ”. Δημιουργεί στον άνθρωπο αγωνιστική διάθεση για την πνευματική του πορεία. Γι’ αυτό και ο Δαμασκηνός τον χαρακτηρίζει “Οπλιτικής φάλαγγος οικείον μέλος”.
Ο πλάγιος τέταρτος είναι και αυτός πανηγυρικός και εμβατηριακός ήχος.
Παρατηρούμε, λοιπόν, τον σωτηριολογικό χαρακτήρα της εκκλησιαστικής τέχνης, που ονομάζεται Βυζαντινή Μουσική. Αυτή η μουσική καλύπτει όλες τις πτυχές της ζωής του ανθρώπου. Και φυσικά αυτός είναι ο πλούτος της εκκλησιαστικής τέχνης, η οποία έχει πάντα ως κύριο στόχο να αναγεννά και να ξεκουράζη τον άνθρωπο. Αυτήν την κληρονομιά μας χάρισε ο Θεός για να γεμίζη η καρδιά μας, να νιώθουμε ασφάλεια και να μην καταφεύγουμε σε άλλα είδη μουσικής τέχνης, που θα μας οδηγήσουν σε καταστάσεις πνευματικής διαφθοράς.–
Byzantine Music as an "Art of Music and Art of Therapy"
By Stylianos Gerasimos, Theologian – Musician
Byzantine Music is an art of prayer, an art of spirituality, because it is a component of the worship of the Church, and thus a spiritual event in the life of a Christian, for by this art God is glorified.
To celebrate the launch of the Triodion, it would be good to emphasize the importance of Byzantine Music as a means of therapy for people from situations which the period of the Triodion makes customary, and at the same time affect man spiritually.
The "Carnival" is also a custom, where man gives himself freely to the influences of the fun and revelry of the days, thinking that the songs and music will help him cleanse his soul from the problematic situations that bind him. And, to be clear, I am not referring to traditional music which is part of worship, since after every ecclesiastical feast there follows a celebration with traditional music and traditional dances, expressing popular piety, but I am referring to songs and dances which mislead people away from a true relationship with the Church and culture.
This issue is addressed characteristically by Basil the Great in his homily to young people, where he says:
"To speak generally and so far as your needs demand, purity of soul embraces these things: to scorn sensual pleasures, to refuse to feast the eyes on the senseless antics of buffoons, or on bodies which goad one to passion, and to close one’s ears to songs which corrupt the mind. For passions which are the offspring of servility and baseness are produced by this kind of music. On the other hand, we must employ that class of music which is better in itself and which leads to better things, which David, the sacred psalmist, is said to have used to assuage the madness of the king. Also tradition has it that when Pythagoras happened upon some drunken revelers, he commanded the flute-player, who led the merry-making, to change the tune and to play a Doric air, and that the chant so sobered them that they threw down their wreaths, and shamefacedly returned home. Others at the sound of the flute rave like Corybantes and Bacchantes. Even so great a difference does it make whether one lends his ear to healthy or to vicious music" (Address to Young Men on the Right Use of Greek Literature).
In the passage above Basil the Great stresses the importance of Byzantine Music, considering it as a means by which the soul of man can be purified and receive therapy. This music, which was chanted by David, calms man and leads him to his natural state, which is none other but his relationship with God.
The view of Basil the Great regarding its psychoeducational and therapeutic value is based on the fact that every mode of Byzantine Music has a particular characteristic and effect on the psyche of man. Each mode creates a different feeling in people – sometimes doxology, sometimes joyful-sorrow, sometimes devotion, sometimes supplicatory, and sometimes mourning. In this way man healthfully communicates with God, since prayer is not a mechanical condition, but it expresses variously. This variety of feelings is created by Byzantine Music, virtually ensuring peace of soul, as well as its purification.
The first mode creates in man a sense of doxology. It is the mode which defines the music as art since, as John the Damascene says: "Of all (the modes) you have the first victory." The first mode raises hope in man for his salvation, since it creates a sense of alertness and devoutness.
The second mode creates in man a feeling of thanksgiving, since "your music softens the bones and pleases the heart as the sweetest honey." Listening to this mode man becomes meek and calm, which is a key component of healthy communication with God and with creation.
The third mode is characterized as "without elegance, simple and manly." This is why it creates in man an unspeakable joy and secret hope. It is a marching mode.
The fourth mode is one of "celebration and dancing". Its music creates in man the feeling of a celebration. It is no coincidence that on two major feasts of the ecclesiastical year, the Elevation of the Cross (Sept. 14) and the Sunday of Veneration of the Cross (Great Lent), which are purely festive days, cruci-resurectional, the Doxology is chanted in the fourth mode. On the feasts of the Annunciation (Mar. 25) and the Entrance of the Theotokos (Nov. 23) the ninth ode is chanted in the fourth mode.
Plagal of the first is characterized as a mournful mode. It creates in man a joyful mourning and a sense of supplication towards God. When a person hears this mode they feel strongly in the heart the feeling of joyful-sorrow as well as a personal resurrection. This is why not only the hymn "Christ is Risen", but also the Resurrection Hymns of Pascha Sunday are chanted in plagal of the first, to emphasize the transition from the Cross to the Resurrection, from mourning to joy.
Plagal of the second "brings a double-dose of pleasure." This mode is characterized by the sweetness of hope. It is a mystagogical mode. It creates within man the feeling of love for God. It is a mode which humbles and sweetens the heart and spiritually regenerates man.
The grave mode is simple. The diatonic intervals characterize it as "grave" or "heavy". It creates in man the mood to struggle along the spiritual path. This is why John the Damascene characterizes it as "a melody that reminds one of a military convoy."
Plagal of the fourth is also a celebratory and marching mode.
We thus observe the salvific character of the ecclesiastical art known as Byzantine Music. This music covers all aspects of human life. And of course this is the wealth of ecclesiastical art, which always has as a main objective the regeneration and restoration of man. God gave us this legacy to fill our hearts, to feel secure, and not to have to resort to other musical art forms which lead to spiritual corruption.
Ο πόνος αρχίζει στο κήπο της Εδέμ. Η παράλογη υπακοή στο δαίμονα και η υπερήφανη ανυπακοή στο Θεό είναι η αρχή του πόνου στη ζωή των ανθρώπων. Η τραγωδία εισέρχεται στον κόσμο. Συγκρούεται ο άνθρωπος με το Θεό. Διακόπτεται ο άνετος διάλογος Αδάμ και Θεού. Χάνεται ο παράδεισος. Αρχίζει ο κόπος, η λύπη, ο στεναγμός.
Τη γυμνότητά του αισθάνθηκε ο Αδάμ μετά την αμαρτία της παρακοής και τη γεύση του κακού. Η αίσθηση της γυμνότητάς του σημαίνει αντίληψη της τρεπτότητας και τρωτότητας, έλλειψη προστασίας, κατανόηση του πόνου της αποδεσμεύσεώς του από το Θεό. Μπορούσαν να θεραπευτούν οι πρωτόπλαστοι με τη μετάνοια.
Δεν το έπραξαν όμως. Γιατί; Θέλησαν να δικαιολογηθούν, ν' ακολουθήσουν δικό τους δρόμο, πιο σύντομο, πιο εύκολο, δίχως Θεό. Παγιδεύτηκαν οικτρά στο δραματικό πόνο της μοναξιάς, της θεώσεως δίχως Θεό, της παράλογης αυτοθεώσεως. Η θεοδώρητη επιθυμία θεώσεως των πρωτοπλάστων εκμεταλλεύθηκε από τον πανούργο δαίμονα, που θέλησε να τους προσφέρει μία δική του ταχύρρυθμη ισοθεΐα κι έτσι τους απάτησε και τους θανάτωσε.
Η νοσταλγία του απολεσθέντος παραδείσου δημιουργεί δάκρυα πικρά, πόνο δυνατό, πόνο που μπορεί όμως να θεραπεύσει τον αμαρτωλό. Και τότε να έχουμε το παράδοξο, αντιφατικό και οξύμωρο: Υγεία στην ασθένεια! Με την κατάφαση του πόνου, όχι μαζοχιστικά, όχι παθητικά, όχι μοιρολατρικά, αλλά με βεβαία πίστη, με επίγνωση, με υπομονή, ως θεϊκή δοκιμασία και παιδαγωγία, και όχι ως τιμωρία, που επεξεργάζεται λύτρωση και σωτηρία. Γεννιέται έτσι ένας άλλος πόνος.
Αγαπάς και πονάς, ταπεινώνεσαι και πονάς, υποχωρείς και πονάς. Πονάς όμως διαφορετικά, γλυκά, κερδοφόρα. Το ν' αγαπάς αληθινά σημαίνει να θυσιάζεσαι. Αποτελεί μία ιδιαίτερα φιλόπονη εργασία, όπως και να ταπεινώνεσαι. Αγαπώντας ενδυναμώνεσαι και χαίρεσαι. Έχεις μια βαθειά ικανοποίηση. Μιλώντας για «χαρμολύπη» και «χαροποιό πένθος», κατά τις ωραίες εκφράσεις των νηπτικών κειμένων της Εκκλησίας μας, δεν παραδοξολογούμε.
Ο πόνος και η συνειδητή κατάφαση σε αυτόν προσφέρει πολύτιμη γνώση, μεγάλη εμπειρία. Η εγνωσμένη παραδοχή της παθολογίας μας θα μας δώσει την υπέροχη και απαραίτητη για την πνευματική ανάβαση αυτογνωσία. Η γνήσια πνευματική ζωή είναι μία ηθελημένη απόσπαση από τον ψεύτικο εφησυχασμό της καλοπέρασης και η είσοδος σε μία καλή αγωνία και ήρεμη ανησυχία, όπως έλεγε ο μακαριστός Γέροντας Παΐσιος Αγιορείτης, από την επανάπαυση και τη νωχέλεια σε μία ζωή όλο ωραίες αλλαγές. Μία πορεία προς συνάντηση του πλησίον, που κι εκείνος αγωνιά, άγχεται, δυσκολεύεται, προβληματίζεται, βασανίζεται και πονά.
Ο πόνος λιχνίζει και τελειοποιεί τον άνθρωπο. Ο πόνος από τους άλλους, διά πικρών λόγων και σκοτεινών έργων, συχνά είναι πιο σκληρός και από την ασθένεια και από το πένθος. Πονά πολύ ο αταπείνωτος άνθρωπος όταν τον υποτιμούν, τον παρεξηγούν, τον μειώνουν, τον ειρωνεύονται, τον κουτσομπολεύουν, κατακρίνουν και συκοφαντούν. Οι συνεχώς κρίνοντες και κατακρίνοντες ασύστολα τους πάντες και τα πάντα, δίχως καμιά περίσκεψη κι αιδώ, καταδικάζοντάς τους αναπολόγητα, αμαρτάνουν φοβερά και θέτουν μεγάλο βάρος πάνω τους. Πονούμε τους άλλους, αλλά πονάμε κι εμείς.
Η συνεχής εξουσιαστικότητα στη ζωή δημιουργεί έντονη εχθρότητα, αντιπαλότητα και αντίδραση. Οι εξουσιαστές συνήθως είναι άσπλαχνοι εγωιστές, με υπερβολική εσωτερική ένδεια, που προσπαθούν να την καλύψουν με πράξεις ισχύος. Ο ανόητος άνθρωπος θέλει να γίνει μεγάλος, κάνοντας τους άλλους μικρούς. Ο μεγάλος χριστιανός συγγραφέας Ντοστογιέφσκυ ορθά λέει πως υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν διαπράξει ποτέ τους έγκλημα και όμως είναι χειρότεροι από εγκληματίες. Μερικοί πεθαίνουν χωρίς να ζήσουν. Λησμονούν ότι είναι άνθρωποι, εικόνες Θεού.
Ο ψυχικός πόνος είναι μια κραυγή της ψυχής για βοήθεια. Μας καλεί να εντείνουμε την πνευματική όραση και ακοή εντός μας. Δεν πρέπει απρόσεκτα να προσπεράσουμε αυτό το κάλεσμα και να παραβλέψουμε το μήνυμα. Όπως ένας πόνος του σώματος μας δηλώνει ότι κάτι συμβαίνει στον οργανισμό μας και οδηγούμαστε στο γιατρό και τις σχετικές εξετάσεις, έτσι καλούμεθα ν' αποκρυπτογραφήσουμε το σήμα του ψυχικού πόνου με τη συνδρομή μάλιστα της κατάλληλης μελέτης, της προσευχής και της βοήθειας του έμπειρου πνευματικού.
Μετά τη μεγάλη φωτιά του καλοκαιριού στο Άγιον Όρος, είχα πάει να δω το γέροντα. Ήταν «θυμωμένος» και φώναζε. «Σκαμπίλι από την Παναγία ήταν.
Άρχισε την πρώτη μέρα της νηστείας και τελείωσε την τελευταία (με το παλιό εορτολόγιο που γιορτάζει το Όρος). Λέγανε ότι θα σβήσει πιο μπροστά, γιατί δε φυσούσε και όμως έσβησε την τελευταία μέρα κι ας είχε αέρα. Λες και την οδηγούσε ένα χέρι, πήγαινε γύρω-γύρω από 'κεί που δεν την περιμένανε και παρέκαμπτε τις ζώνες ασφαλείας. Κάηκαν τα δάση! Κάηκε το κοσμικό φρόνημα; - Ένα μοναστήρι ζητούσε ενίσχυση. - Αυτοί πάλι δεν κατάλαβαν τίποτα πνευματικό. Μια κοσμική εξυπνάδα έχουν. (Θύμωσε). Γίνονται αιτία να βλασφημείται το όνομα του Θεού. Παντού έβρεχε, σ' όλη την Ελλάδα!! Μόνο στο Άγιον Όρος δεν έβρεχε!! Για να λέει ο κόσμος που είναι η Παναγία τους; Γιατί δεν τους βοηθάει; Που να γνωρίζει ο κόσμος ότι αυτό είναι χαστούκι της Παναγίας; Είναι μερικοί άνθρωποι που συμφωνούν με την οργή του Θεού και δεν κάνουν ούτε ένα κομποσχοίνι για τη φωτιά (εννοούσε τον εαυτό του). - Γέροντα, φοβάμαι, πως τα λέτε έτσι! - Τι θα μου κάνουν πόλεμο και οι καλόγεροι; - Ναι, γέροντα! - Εμ, ας μου κάνουν... Εγώ από αγάπη τα λέω. Ξέρεις τι είπε ο π. Ηρωδίωνας, όταν του είπαν να κάνει προσευχή για τη φωτιά; - Τι είπε; - Όχι προσευχή για τη φωτιά. Πολύ πράσινο, πολύ καλαμπαλίκι οι καλόγεροι. Λίγο πράσινο, όχι καλαμπαλίκι(= αργολογία).
Αυτοί τόχουν σχέδιο να κάνουν δρόμους, νάρχονται τουρίστες, θα κουράζονται οι καλόγεροι απ' τη φιλοξενία, μετά θα πουν «Να σας κάνουμε κανένα ξενοδοχείο, για να μην κουράζεστε και σεις». «Ναι, θα πουν, σωστά».
Μετά θα δώσουν χρήμα για συντήρηση των ναών. Μετά θα πουν «Κοίτα δεν κάνει να καις κεριά και λιβάνι" τόσα χρήματα δώσαμε για συντήρηση. Διάλεξε που θές στην περιοχή του μοναστηριού να σας κτίσουμε μια εκκλησία».
Μετά θα βάλουν κανένα φύλακα με γένια και ράσα νάχει τη γυναίκα του στην Ουρανούπολη... θα μας κάνουν Μουσείο... ΔΕ ΛΕΩ ότι θα το επιτρέψει αυτό η Παναγία, αλλά αυτό είναι το σχέδιο τους. Και είναι και μερικοί που το θέλουν κιόλας... καλόγεροι, ακούς!... Τον τελευταίο λόγο τον έχει η Παναγία. Αν δε συνέλθουν, θα φάνε κι άλλο χαστούκι.
God arranges things correspondingly. When I hear of the death of some youth, I mourn, but I mourn as a man. Because, if we examine things more deeply, we see that, the older someone gets, the greater struggle he has, and the more sins he adds. Especially when he is worldly, as the years pass by, instead of his spiritual state improving, it gets worse with cares of life, with injustices, etc. Because of this, it is more triumphant when God takes a youth.
-Elder, why does God allow so many young people to die? No one has a say with God when he will die. God takes each person in the best instant of his life, in a special way, for him to give up his soul. If He sees that someone will become better, He allows him to live. If, however, He sees that he will become worse, He takes him, in order to save him. There are some further who have a sinful life, but have the attitude to do good, and He takes them near Him, before they are allowed to do it, because He knows that they would do good, if only He would give them the chance. It is as if He tells them: “Don't tire yourself; your good intentions suffice.” With others, because they are very good, He decides to take them near Him, because Paradise requires flower buds.
Naturally, it is difficult for parents and relatives to understand this. They see that a small child dies, that Christ took a little angel, and the parents cry and wail, while they should be joyful, because, do they know what would happen if he grew older? Would he have been able to have been saved? When we left Asia Minor by boat in 1924 to come to Greece, I was a baby. The boat was full of refugees, and, as my mother had me in swaddling clothes, a sailor trampled on top of me. My mother thought that I had died and began to cry. A fellow villager of ours opened the swaddling clothes, and confirmed that I had not been hurt at all. If I had died then, I surely would have gone to Paradise. Now that I am so old, and [though] I have done so much asceticism, I am not sure that I will go to Paradise.
But parents can also be helped by the death of children. They should know that, from that instant, they have an intercessor in Paradise. When they die, their children will come with the six-winged angels to the gate of Paradise to greet their soul. This is not a small matter! To small children who were further burdened here by sicknesses or by some disability, Christ will say: “Come to Paradise, and receive the greatest portion.” And then they will tell Him: “It is beautiful here, our Christ, but we want our mommy to be near us.” And Christ will hear them and save the mother also in some manner.
Of course, mothers should not reach the other extreme. Some mothers believe that their children who died became Saints, and they fall into error. One mother wanted me to give me something from her child who died as a blessing, because she believed that he became a Saint. “Is it blessed,” she asked me, “for me to give away his things?” “No,” I told her, “it is better to not give them away.” One other had attached a photograph of her child who had been killed by the Germans to the Crucified One on the evening of Holy Friday, and said: “And my child suffered like Christ.” The women who were sitting around passing the night by the Crucified One let her go, so that she would not be wounded. What could they say? She was [already] wounded.
There is great skill in learning how to correct the misdeeds of others. A direct attack rarely succeeds. Elder Paisios was a master at this. He often used his charming sense of humor to correct others.
Here is one example
The Elder was sitting in his garden with a few pilgrims having a discussion on spiritual matters. A little boy, standing nearby was hitting the ground with a piece of wood making a loud noise, thus attracting the attention of the pilgrims. The Elder, who had a very simple and charming way of telling people how to correct their mistakes without hurting their feelings, turned to the child and whispered laughingly: - George, dont hit so hard because it is night time in America, which is located right underneath us, and you will wake up its citizens. The child obeyed immediately, while the relatives were laughing with the charming way Father Paisios told him to stop.
- Πώς θα νιώσουμε, γέροντα, την προσευχή ως ανάγκη;
- Έπρεπε να είχατε πάει στον πόλεμο για να μπορούμε να συνεννοηθούμε! Στο στρατό, εν καιρώ πολέμου,όταν ήμασταν σε συνεχή επαφή και "εν διαρκεί ακροάσει" με το Κέντρο, είχαμε περισσότερη σιγουριά. Όταν επικοινωνούσαμε κάθε δύο ώρες, νιώθαμε μια ασφάλεια. Όταν επικοινωνούσαμε μόνο δυο φορές την ημέρα, πρωί και βράδυ, τότε νιώθαμε ξεκρέμαστοι.
Το ίδιο συμβαίνει και με την προσευχή. Όσο περισσότερο προσεύχεται κανείς τόσο περισσότερη πνευματική σιγουριά νιώθει. Είναι ασφάλεια η προσευχή…
απόσπασμα απ’το βιβλίο "Περί προσευχής" (6ος τόμος) του γέρ. Παϊσίου, εκδ. Ι.Η.Ιω Θεολόγου Σουρωτής Θεσ/νίκης
Saint Hesychius give this advice on our struggle to overcome the passions:
One who is engaged in the spiritual struggle must have at every moment the following four things: humility, extreme attentiveness, refutation (of the thoughts) and prayer. Humility, in so far as its adversaries in combat are the demons of pride, so that he will have at hand Christ's help in his heart, for ' the Lord resists the proud.' (James 4:6; 1Peter 5:5) Attentiveness, so that one does not allow the heart to have any thought, no matter how good it seems. Denial, so that as soon as one has detected a thought that has come, he may repulse it immediately with anger. Prayer, so that after refuting a thought, one may immediately cry out to Christ with 'groanings which cannot be uttered' (Romans 8:26) Then the ascetic will see the enemy bound or chased by the honorable name of Jesus, like dust by the wind, or like smoke that vanishes with it's dreams.Saint Hesychius adds the following on the importance of prayer,
One who does not have prayer that is free from the thoughts is without a weapon for battle. I understand prayer to be that which is carried unceasingly within the depths of the soul, so that the enemy who is secretly fighting may be vanquished and scorched by this invocation to Christ. For you must look with the sharply focused eye of the mind so that you will recognize what has entered into it, and after doing so, immediately cut off the head of the snake through refutation, and at the same time call on Christ with groaning. Through experience you will come to know God's invisible help; then you will see clearly the true condition of the heart.
Saint Theophan advises in his commentary on the teaching of Saint Hesychius,
A person whose decision to belong to the Lord is sincere cannot by-pass the path described. He may preform great labors and get around things in various ways, but until he comes upon this path, it is to no purpose. I am pointing you directly to the path so that you do not wander all over the place. Be more diligent in your undertaking, and you will find success. However, you must labor with all your might, because without labor there will be nothing.
Today we lead such busy lives that many say, "I don't even have time for prayer. At the end of the say I am so tired. With Children and the trend of both parents working this is a common problem these days. The only solution is to make sure you have the right priorities in your life. To lead a balanced life you need to struggle to simplify it. First examine why it is necessary for a mother to work while the children are living at home. Is this a necessity or is it just to gain material things.
Elder Paisios advises:
It's better for a mother to be involved with the nurturing of her children... A mother [if she is not working a full time job] can speak to her children about Christ; she can read the Lives of the Saints to them. Thus, at the same time she will be occupying herself dusting off her own soul so that it will be spiritually shiny. The mother's spiritual life will then quietly help the souls of her children. Thus, her children will live happily, and she will be joyful because she will have Christ within her. If a mother doesn't find the time to say even the Trisagion, how can she expect he children to be sanctified? When she does her housework, can't she pray at the same time? It was my mother who taught me to way the Jesus Prayer. When we were children and had done some mischief, and my mother was about to get angry with us, I remembering her saying, "Lord Jesus Christ, have mercy on me." When she put the bread in the oven, she would say, "In the name of the Christ and Panaghia." And whenever kneading, or cooking, again, she constantly said the Jesus Prayer. In this manner, she herself was blessed, as were the bread and the food whe was preparing, and so were those who partook of it later.I wonder if in today's world we appreciate the significance of a spiritual upbringing. The elders of our Church tell us the mother's traditional role is a most important one. Elder Paisios says, "The mother's devotion has great significance. If the mother has humility and fear of God, then family life is smooth." The challenge today with its materialistic orientation is to seek to simplify life so one parent can dedicate themselves to the nurturing of their children both physically and spiritually. Children are geared to learn by observation. You are the models they will begin their life with. Make that model as close to the image of God as is possible.
A good friend told me a story of his early child raising days. He had the habit of not going to Church each Sunday, but he instead stayed in bed and then getting up after his wife and children had gone to church to read the Sunday paper in peace. One day, is young son made the comment to his Mom, "I cant wait until I get as old as Dad. Then I won't have to get up and go to Church each Sunday. I can stay home and read the paper and relax." He over heard his son saying this and this woke him up. He realized he was setting a bad example for his son. From that day on he never missed a day in Church.
Reference: Elder Paisios of Mount Athos Spiritual Counsels IV: Family Life, pp 95-96
Ἁγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, Ἐπισκόπου Ἀχρίδος 
