Δεν μπορώ να κλείσω μάτι! Δεν με πιάνει ο ύπνος με τίποτε! Τι φοβερό μαρτύριο! Να νυστάζεις και να μην μπορείς να κοιμηθείς. Να πέφτεις κατάκοπος στο κρεβάτι και να μην μπορείς να κλείσεις μάτι. Να υποφέρεις αμέτρητες νύχτες περιμένοντας μέσα στο σκοτάδι πότε να ξημερώσει.Στην εποχή μας το πράγμα έχει παραγίνει. Αμέτρητοι άνθρωποι υποφέρουν από το φοβερό μαρτύριο της αϋπνίας. Κι όταν το πρωί σηκώνονται, κουβαλούν μαζί τους σώμα κουρασμένο, μυαλό θολωμένο και ψυχή ταλαιπωρημένη από την αϋπνία.
Δεν είναι μικρό το μαρτύριο της αϋπνίας. Ο ύπνος αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ανάγκες του ανθρώπου. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο ιερός Χρυσόστομος, «ο ύπνος είναι γλυκύτερος και αναγκαιότερος από κάθε άλλη απόλαυση και χρησιμότερος από κάθε τροφή... Δεν είναι τόσο σπουδαίο να κοιμάσαι πάνω σε απαλό στρώμα, όσο το να κοιμάσαι επειδή νυστάζεις» (PG 54, 674). «Ο ύπνος της νύχτας είναι ένα από τα καλύτερα φάρμακα.
Θεραπεύει αρρώστιες και μας απαλλάσσει από μύριους πόνους και κόπους. Δεν αποτελεί φάρμακο μόνο για το σώμα μας αλλά και για την ψυχή, γιατί αναπαύει τις πονεμένες ψυχές (PG 49, 98).Τι φταίει όμως και δεν μας πιάνει ο ύπνος, δεν μπορούμε να κλείσουμε τα βλέφαρά μας, να κοιμηθούμε;
Ένας λόγος είναι τα καθημερινά προβλήματα της ζωής μας. Είναι διάφορα θέματα που φαντάζουν άλυτα και μας δημιουργούν ένταση και νευρικότητα, που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τη νύχτα. Αυτά μας κάνουν να ασχολούμαστε στο κρεβάτι με λογαριασμούς η να προγραμματίζουμε τα σχέδια της άλλης ημέρας. Κατ’ ανάγκην κατόπιν στριφογυρίζουμε στο κρεβάτι, πάσχουμε, υποφέρουμε, γινόμαστε κουρέλι.
Όταν μάλιστα όλα αυτά συνδυάζονται με το στρές, το άγχος και την αγωνία που κυριαρχεί στην ψυχή μας όλη την ημέρα, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο. Αν την ημέρα έχουμε αγωνία για το πως θα προλάβουμε τις δουλειές, πως θα πληρώσουμε τους λογαριασμούς, πως θα τα βγάλουμε πέρα, τότε παραλύουμε τελείως. Η υπερκόπωση, σωματική και ψυχική, δεν οδηγεί σε βαθύτερο ύπνο αλλά σε αϋπνία.
Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις που οι άνθρωποι χρειάζονται ιατρική βοήθεια και φαρμακευτική υποστήριξη. Όταν όμως δεν υπάρχουν παθολογικά αίτια, πως μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημα της αϋπνίας;
Αυτό που πρέπει κυρίως να καταλάβουμε είναι ότι όλη μας η ζωή είναι στα χέρια του Θεού. Γι’ αυτό και η αγία μας Εκκλησία μας ζητά καθημερινά να την εναποθέτουμε στα χέρια του Θεού! «Πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα», μας λέει. Ολάκερη τη ζωή μας να την παραθέτουμε με εμπιστοσύνη στον Κύριό μας.
Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του βασιλιά Δαβίδ, ο οποίος ενώ περνούσε φοβερή δοκιμασία, όπου κινδύνευε να θανατωθεί, εμπιστευόταν απόλυτα τη ζωή του στον Θεό κι έγραφε στον 3ο Ψαλμό: «Εγώ εκοιμήθην και ύπνωσα· εξηγέρθην, ότι Κύριος αντιλήψεταί μου» (γ΄ 6-7). Στις δύσκολες δηλαδή στιγμές που περνώ δεν έχασα το θάρρος μου και την ειρήνη μου, αλλά μολονότι με έχουν κυκλώσει τόσοι εχθροί, κοιμήθηκα τη νύχτα ήσυχος με ήρεμο και βαθύ ύπνο. Καί το πρωί σηκώθηκα γεμάτος θάρρος και ελπίδα, διότι είμαι βέβαιος ότι ο Κύριος θα με βοηθήσει και θα με προστατεύσει.
Αλλά και το παράδειγμα του αποστόλου Πέτρου είναι πολύ διδακτικό. Εκείνος, ενώ ήταν επί μέρες φυλακισμένος στα δεσμωτήρια του Ηρώδη, την τελευταία νύχτα πριν από την ορισμένη ημέρα της θανατικής του εκτελέσεως, κοιμόταν ατάραχος. «Τη νυκτί εκείνη ην ο Πέτρος κοιμώμενος». Καί ερμηνεύει ο ιερός Χρυσόστομος το γεγονός λέγοντας: «Δες τον Πέτρο πως κοιμάται και δεν βρίσκεται σε αγωνία και φόβο. Ακριβώς εκείνη τη νύχτα που την επομένη επρόκειτο να οδηγηθεί στον θάνατο, κοιμόταν. Διότι είχε αφήσει τα πάντα στον Θεό». Ένα μόνο βήμα τον χώριζε από τον θάνατο, αυτός όμως ήταν ειρηνικός. Γι’ αυτό και μετά από χρόνια θα γράψει προς τους πιστούς: «Πάσαν την μέριμναν υμών επιρρίψαντες επ’ αυτόν, ότι αυτώ μέλει περί υμών» (Α΄ Πετρ. ε΄ 7). Όλες δηλαδή τις αγωνίες σας αφήστε τες με εμπιστοσύνη στον Κύριο, διότι Αυτός νοιάζεται για σας.
Θα μπορούσαμε εμείς άραγε να μοιάσουμε έστω και λίγο στον απόστολο Πέτρο η στον βασιλιά Δαβίδ; Να εμπιστευθούμε τα βάσανά μας και τα προβλήματα της κάθε ημέρας στον Κύριό μας; Ας το κάνουμε. Καί με θερμή προσευχή να Τον παρακαλούμε να πάρει από πάνω μας το μαρτύριο της αϋπνίας η τουλάχιστον να μας κρατά ειρηνικούς κατά τις δύσκολες ώρες της αϋπνίας μας.
Η Εκκλησία μας στο ιερό Ευχολόγιο έχει ειδική ευχή για τον ύπνο. Αλλά και στο ιερό Απόδειπνο προσευχόμαστε καθημερινά στον Κύριο να χαρίσει σε μας που ετοιμαζόμαστε να κοιμηθούμε,«ανάπαυσιν σώματος και ψυχής» και «ύπνον ελαφρόν».
Με πίστη λοιπόν και προσευχή να πέφτουμε κάθε βράδυ να πλαγιάσουμε. Καί ο άγιος Θεός θα ειρηνεύει την καρδιά μας, θα έρχεται να μας συντροφεύει στοργικά στις τυχόν ώρες της αϋπνίας μας και θα μας χαρίζει ύπνο γλυκύ και ειρηνικό.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας λένε ότι άλλος βασικός λόγος που μπορεί να προκαλέσει αϋπνία, είναι τα αμαρτωλά πάθη. Υπάρχουν ασφαλώς και πολλοί άλλοι λόγοι που μπορεί να μας προκαλούν αϋπνία και για τους οποίους μπορεί να μην έχουμε καμιά ευθύνη.
Τα πάθη όμως είναι η πιο σοβαρή αιτία που μπορεί να απομακρύνει την ειρήνη από την ψυχή μας και τον ύπνο από το σώμα μας. Λέει σχετικά ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ότι «τα πάθη καταστρέφουν ακόμη και την ανάπαυση που δίνει η φύση μας, και αφαιρούν τελείως τον ύπνο μας.
Αντίθετα όσοι είναι απαλλαγμένοι από τα πάθη έχουν ειρηνική ζωή και τη μέρα και τη νύχτα». Γι’ αυτό και ο προφήτης Δαβίδ απολαμβάνοντας τέτοια ειρήνη έλεγε: «Εν ειρήνη επί το αυτό κοιμηθήσομαι και υπνώσω, ότι συ, Κύριε, κατά μόνας επ᾿ ελπίδι κατώκισάς με» (Ψαλ. δ΄ [4] 9). «Θα κοιμηθώ δηλαδή ήσυχος και ειρηνικός, με την ελπίδα μου ακλόνητη σε Σένα, και θα χορτάσω ύπνο, διότι Εσύ, Κύριε, μου προσφέρεις την προστασία Σου».
Αλλά και οι Παροιμίες του Σολομώντος αναφέρουν ότι ο ειρηνικός άνθρωπος, που τηρεί τις εντολές του Θεού, όταν πέφτει να κοιμηθεί, θα κοιμάται ευχάριστα: «Εάν καθεύδη, ηδέως υπνώ σει» (γ΄ 24). Αντίθετα οι ασεβείς δεν μπορούν να κλείσουν μάτι, διότι «αφήρηται ο ύπνος αυτών, και ου κοιμών ται» (δ΄ 16).
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του βασιλιά Δαρείου, τον οποίο εκβίασαν και αναγκάστηκε να ρίξει τον προφήτη Δανιήλ στο λάκκο των λεόντων· κατόπιν, αναστατωμένος από τις τύψεις του, «απήλθεν εις τον οίκον αυτού και εκοιμήθη άδειπνος... και ο ύπνος απέστη απ’ αυτού» (Δαν. ς΄ 18). Επέστρεψε στο ανάκτορό του και από τη βαθιά του λύπη και τον έλεγχο της συνειδήσεώς του έπεσε να κοιμηθεί χωρίς να φάει τίποτε, και ο ύπνος τον εγκατέλειψε. Έμεινε όλη τη νύχτα άϋπνος μέσα στην αγωνία και την αναστάτωση.
Στο βιβλίο της Σοφίας Σειράχ πάλι διαβάζουμε ότι ο άνθρωπος που είναι κυριευμένος από τα πάθη του δεν μπορεί να κοιμηθεί, διότι κυριαρχούν στην καρδιά του η παραφορά, η ζήλεια, η ταραχή και η αναστάτωση, οι αντιπάθειες και οι φιλονικίες· τελευταίος δε νυκτερινός επισκέπτης του αμαρτωλού ανθρώπου έρχεται ο φόβος του θανάτου, που δεν τον αφήνει να αναπαυθεί καθόλου ούτε τη μέρα ούτε τη νύχτα. Αλλά κι όταν καταφέρει να κοιμηθεί έστω και για λίγο, δεν έχει ήσυχο ύπνο, διότι ταράζεται από τους εφιάλτες του» (μ΄ 5-6). Κι αλήθεια πως να κλείσει μάτι ο φθονερός, όταν όλη τη νύχτα σκέφτεται πως θα βλάψει αυτόν που φθονεί; Πως να κλείσει μάτι ο πλεονέκτης όταν όλη τη νύχτα σαν τον άφρονα πλούσιο σκέφτεται πως θα μεγαλώσει τις επιχειρήσεις του και θα αυξήσει τα κέρδη του; Πως να κλείσει μάτι ο εγκληματίας, όταν όλη τη νύχτα τον βασανίζουν οι τύψεις της συνειδήσεώς του;
«Οι άνθρωποι», λέει ο ιερός Χρυσόστομος, «που είναι αιχμάλωτοι των παθών τους, όπως οι φθονεροί, οι ζηλιάρηδες, οι πλεονέκτες, πουθενά δεν μπορούν να ειρηνεύσουν· ακόμη και στο κρεβάτι τους υποφέρουν από τα βέλη των παθών τους· και γι’ αυτό αισθάνονται μέσα τους και γύρω τους διαρκώς θορύβους, κραυγές, θρήνους και άλλα πολλά. Ενώ οι άνθρωποι που αγωνίζονται να καταπολεμούν τα πάθη τους, κι όταν είναι ξύπνιοι χαίρονται τη ζωή τους, αλλά και τη νύχτα απολαμβάνουν τον ύπνο με μεγάλη ευχαρίστηση». Διότι ο Κύριος χαρίζει «τοις αγαπητοίς αυτού ύπνον» (Ψαλ. ρκς΄ [126] 2).
Φυσικά δεν είναι μόνο τα πάθη του εγωισμού η της σαρκολατρίας που μας κάνουν να χάνουμε τον ύπνο μας. Οι σημερινοί άνθρωποι δυστυχώς έχουμε μάθει στις καταχρήσεις, στην πολυφαγία, στους πολλούς καφέδες, στην άστατη ζωή, και υποφέρουμε. Ιδιαιτέρως η βραδινή πολυφαγία και η μέθη μπορούν να μας κρατήσουν άγρυπνους και ανειρήνευτους όλη τη νύχτα. Γι’ αυτό και οι ιερoι Πατέρες μας συνιστούν να μην είμαστε κοιλιόδουλοι. Ιδιαιτέρως δε το βράδυ να τρώμε λίγο για να έχουμε καλό ύπνο. «Ο καλός ύπνος έρχεται με μισογεμισμένο στομάχι», γρα φει ο ιερός Χρυσόστομος (PG 60, 133). Καί στη Σοφία Σειράχ διαβάζουμε ότι ο άνθρωπος που τρώει λίγο το βράδυ «επί της κοίτης αυτού ουκ ασθμαίνει» (λα΄ 19).
Καθώς λοιπόν όλοι θέλουμε να έχουμε ύπνο γλυκό, ειρηνικό, ξεκούραστο, ας καταλάβουμε πρώτα απ’ όλα ότι χάνουμε κυρίως τον ύπνο μας, όταν είμαστε αιχμάλωτοι των παθών μας, αφού έχουμε έτσι ανάστατη την ψυχή μας. Καί βέβαια, όταν έχουμε αϋπνίες, ακόμη κι όταν δεν φταίμε γι’ αυτές, αντί να στριφογυρίζουμε στο κρεβάτι, να καταφεύγουμε στη χάρη του Θεού. Ο καλύτερος τρόπος για να κοιμηθούμε είναι να στραφούμε μέσα στη νύχτα στον Θεό. Καί να Τον παρακαλούμε εκείνη την ώρα που δεν μπορούμε να κλείσουμε μάτι, να μας φέρει Εκείνος «ανάπαυσιν σώματος και ψυχής», «ύπνον ελαφρόν και πάσης σατανικής φαντασίας απηλλαγμένον». Καί ο παντοδύναμος Θεός θα γίνει ίλεως και στη δική μας ταλαιπωρία. Καί θα έρχεται να μας συντροφεύει στοργικά τις ώρες της αϋπνίας και να μας χαρίζει ύπνο γλυκύ και ειρηνικό.
