Μακάριοι οι πενθούντες
Ο δεύτερος μακαρισμός του Κυρίου λέει: «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται». Μακάριοι, δηλαδή, είναι εκείνοι που πενθούν, διότι θα παρηγορηθούν.
Κρίνοντας με την ανθρώπινη λογική, βρίσκουμε μία αντίφαση στα λόγια του Κυρίου. Πώς είναι δυνατόν να είναι ευτυχισμένοι εκείνοι οι οποίοι πενθούν; Εμείς συνήθως ονομάζουμε ευτυχισμένους εκείνους που χαίρονται τη ζωή τους και απολαμβάνουν τα αγαθά τους. Όμως ο Χριστός μακαρίζει εκείνους που λυπούνται και πενθούν!
Ας δούμε αρχικά ποιό είναι το πένθος στο οποίο αναφέρεται ο μακαρισμός του Χριστού. Είναι το πένθος εκείνων που λυπούνται για τις αμαρτίες που διέπραξαν και μετανοούν γι' αυτές. Είναι το πένθος και η λύπη εκείνων που κατάλαβαν πόσο πίκραναν το Θεό με τη ζωή τους και τι είδους δόξα στερήθηκαν φεύγοντας μακριά από τον φιλάνθρωπο Πατέρα τους. Ο Χριστός μακαρίζει εκείνους τους ανθρώπους που γνώρισαν τις αμαρτίες τους και το πόσο πλήγωσαν την αγάπη του Θεού με αυτές, και πονούν και θλίβονται γι' αυτό.
Ο Θεός δεν έχει ανάγκη από τα δάκρυα της μετανοίας μας, ούτε επιθυμεί να πενθεί και να θλίβεται ο άνθρωπος. Θέλει πάντοτε να εργαζόμαστε το αγαθό και να χαιρόμαστε. Όμως η αμαρτία την οποία κάνουμε, έχει ως συνέπεια την οδύνη και τη θλίψη. Αυτή η οδύνη που προκαλεί η αμαρτία διαλύεται με το πένθος μας για την αμαρτία.
Ο ιερός Χρυσόστομος μιλώντας για τη μετάνοια, λέει: «Εξ αιτίας της αμαρτίας δόθηκε στον άνθρωπο η λύπη, και με τη λύπη εξαλείφεται η αμαρτία. Πόσο μεγαλόδωρος είναι ο Θεός! Αυτό που έδωσε στον άνθρωπο για τιμωρία, το μετέτρεψε σε σωτηρία. Η αμαρτία γέννησε την λύπη και η λύπη εξάλειψε την αμαρτία. Όπως ακριβώς το σκουλήκι γεννιέται από το ξύλο και στη συνέχεια τρώει το ξύλο, έτσι και η λύπη που γεννήθηκε από την αμαρτία, όταν προσφέρεται με τη μετάνοιά μας, στη συνέχεια τρώει την αμαρτία».
Αναφέρεται για τον αββά Λογγίνο ότι όταν προσευχόταν και έψαλλε έφθανε σε μεγάλη κατάνυξη και δάκρυα. Τον ρώτησε, λοιπόν, ο μαθητής του: «Γέροντα, αυτός είναι ο κανόνας του Μονάχου, το να κλαίει πάντα όταν προσεύχεται;» Και του απάντησε ο Γέροντας: «Ναι τέκνο μου, αυτός είναι ο κανόνας που ο Θεός ζητά από εμάς. Διότι αρχικά ο Θεός δεν δημιούργησε τον άνθρωπο για να πενθεί, αλλά για να ευφραίνεται και να δοξάζει το δημιουργό Του χωρίς να αμαρτάνει. Αφού όμως αμάρτησε ο άνθρωπος, χρειάζεται το πένθος. Όπου δεν υπάρχει αμαρτία, δεν χρειάζεται ο κλαυθμός και το πένθος. Άλλωστε βλέπουμε και στους πρωτοπλάστους, πως όσο καιρό ζούσαν μέσα στο Παράδεισο, χαίρονταν την παρουσία του Θεού και αγάλλονταν διαρκώς. Όταν όμως παράκουσαν την εντολή Του και αμάρτησαν έτρεξαν να κρυφτούν από το άγιο πρόσωπό Του».
Κάποιοι ύμνοι της Εκκλησίας παρουσιάζουν τον Αδάμ μετά την πτώση, να κάθεται έξω από τον Παράδεισο και να θρηνεί τη γύμνωσή του λέγοντας: «Αλλοίμονο σε μένα που πείσθηκα στην άπατη του Διαβόλου και ξεγελάστηκα και απομακρύνθηκα από τη θεία δόξα! Έχασα την θεοΰφαντη στολή της θεϊκής δόξας και στερήθηκα από κάθε αγαθό».
Αυτός ο θρήνος αρμόζει και στον καθένα μας, όταν αμαρτάνουμε και στερούμαστε τα θεία αγαθά. «Πένθησε για τήν αμαρτία, λέει ο ιερός Χρυσόστομος, για να μη θρηνήσεις την τιμωρία». Το ίδιο μας προτρέπει και ο Μέγας Βασίλειος: «Να κλαις για την αμαρτία που διέπραξες, διότι αύτη είναι μία αρρώστια της ψυχής, είναι ο θάνατος της αθανάτου ψυχής. Γι' αυτό αρμόζει στην αμαρτία το πένθος και οι αδιάκοποι οδυρμοί».
Ο Χριστός μακαρίζει εκείνους που πενθούν για τις αμαρτίες τους, επειδή μετά το πένθος έρχεται η παράκληση και η χαρά. Και ποιά είναι η παράκληση που ακολουθεί το πένθος; Είναι η παράκληση και η αγαλλίαση την οποία δοκιμάζει ο άνθρωπος που εργάζεται το θέλημα του Θεού. Με το πένθος της μετάνοιας ο άνθρωπος επανακτά τη χαρά της εν Χριστώ ζωής. Γι' αυτό και οι Άγιοι ονόμασαν το πένθος της μετανοίας, πένθος χαροποιόν.
Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει ότι το βάπτισμα των δακρύων της μετανοίας, είναι ισάξιο με το μυστήριο του αγίου Βαπτίσματος. Διότι το άγιο Βάπτισμα το δεχτήκαμε στην νηπιακή ηλικία και το μολύναμε με την αμαρτία. Ενώ με το βάπτισμα των δακρύων, καθαρίζουμε το πρώτο μας Βάπτισμα. Και εάν η φιλανθρωπία του Θεού δεν είχε χαρίσει στους ανθρώπους το δεύτερο βάπτισμα, το βάπτισμα των δακρύων της μετανοίας, λίγοι θα ήταν οι σωζόμενοι.
Τα δάκρυα του πένθους για τις αμαρτίες μας, καθαρίζουν και λευκαίνουν τη ψυχή μας. Και στην συνέχεια τα δάκρυα την ποτίζουν και την κάνουν γη καρποφόρα και γόνιμη. Τότε ο άνθρωπος ομολογεί στο Κύριο: «Μετέτρεψες το πένθος μου σε χαρά και παράκληση». Σε χαρά που αποτελεί πρόγευση της ουράνιας χαράς και Βασιλείας.
(Ιερ. Γρηγορίου, «Ο Ιησούς Χριστός»)
