Αποσπάσματα (3) - Γέροντας Πορφύριος

Με το νέο ή με το παλαιό ημερολόγιο, Γέροντα; Όταν τον ρωτούσε κανείς ποιο είναι το σωστό ημερολόγιο, το παλαιό ή το νέο ,συνήθιζε να απαντάει ότι αυτό είναι επιστημονικό θέμα, να πάτε στους επιστήμονες να σας πουν. Κι έλεγε ότι ο ίδιος ποτέ δεν θα έφευγε από την Εκκλησία, οτιδήποτε κι αν συνέβαινε, και συμβούλευε μερικούς κληρικούς, που είχανε διαφορές με την επίσημη Εκκλησία, να κάνουν το παν να γεφυρώσουν την διαφορά και να επιστρέψουν στην Εκκλησία. Έλεγε μάλιστα: προτιμώ να πλανώμαι μέσα στην Εκκλησία, παρά να φύγω από την Εκκλησία. Κι έλεγε ότι δεν θα ήθελε να σωθεί μόνος του, δίχως την Εκκλησία κι ότι δεν θα εγκατέλειπε το πλοίο της Εκκλησίας, γιατί έπαθε ρωγμή ή γιατί κινδύνευε. [Πορ.44] …διότι έχω αποθάνει! Ένας  πολύ μορφωμένος άνθρωπος εδώ στην Αθήνα, πνευματικό τέκνο του Γέροντος Πορφυρίου, που για χρόνια, όποιο πρόβλημα κι αν είχε, πήγαινε στο Γέροντα ή του τηλεφωνούσε για να τον συμβουλευτεί, τις ημέρες που εκοιμήθη ο Γέρων Πορφύριος, έλειπε στο εξωτερικό κι έτσι δεν πληροφορήθηκε την κοίμησή του. Όταν λοιπόν επέστρεψε στην Αθήνα, αντιμετώπισε ένα οικογενειακό πρόβλημα και θέλησε να συμβουλευτεί, όπως πάντα, το  Γέροντα. Σήκωσε το τηλέφωνο, σχημάτισε τον αριθμό του τηλεφώνου, που ήταν στο δωμάτιο του Γέροντος, και ακούει να του απαντά ο ίδιος ο Γέρων Πορφύριος. Αφού τον χαιρέτησε και ζήτησε την ευχή του, του μίλησε για το πρόβλημά του και του ζήτησε τη συμβουλή του. Ο Γέρων Πορφύριος του είπε τι έπρεπε να κάνει και τι ν’ αποφύγει. Το πνευματικό αυτό τέκνο του τον ευχαρίστησε και του είπε: «Θα έρθω, Γέροντα, να σας δω μόλις μπορέσω». Του λέει τότε ο Γέρων Πορφύριος: «Να μη  ξαναπάρεις στο τηλέφωνο, διότι έχω αποθάνει». [ Ι 137π.] Όταν βλέπεις κάτι και αντιδράς μέσα σου, και σφίγγεσαι να μη μιλήσεις, ήδη δεν είσαι εντάξει με αυτό το σφίξιμο Ήμουν στενοχωρημένος και με συμβούλευσε: «Δε σου είπα και άλλη φορά, όταν ανοίξεις τελείως την καρδιά σου στον Κύριο, χωρίς σφίξιμο, μπαίνει ο Κύριος μέσα , και την καθιστά ανίκανη να αμαρτήσει; Κατάλαβες; Ανίκανους στο κακό. Ο Κύριος μέσα στην καρδιά μας αγαπάει, φέρνει πραότητα, καλοσύνη. Και να θέλουμε να θυμώσουμε, να κάνουμε στον άλλο κακό, δεν μπορούμε. Τότε ισχύει «Ζω δε ουκέτι εγώ». Το ζεις και το φωνάζεις μέσα σου. Ο Παύλος πια τρελάθηκε από τη χαρά του και το διαλαλούσε. Μα αλλάζει ο Χριστός; Όπως ήταν τότε, είναι και τώρα… Γιατί μωρέ, αφού τα λέμε και τα αποφασίζουμε, ύστερα τι παθαίνουμε και γυρίζουμε στα ίδια και πρέπει να ξαναλέμε τα ίδια; Παρ’ το εγωιστικά και μην αφήνεις τον εαυτό σου να δίνει ικανοποίηση στο διάβολο. Δώσου εξ ολοκλήρου στον Χριστό, με ένθερμο έρωτα, με λαχτάρα. Όταν βλέπεις κάτι  και αντιδράς μέσα σου, και σφίγγεσαι να μη μιλήσεις, ήδη δεν είσαι εν τάξει με αυτό το σφίξιμο». [ Α 51π.] Όταν σε πιάνει κατάθλιψη -         Σ’ εσάς την ίδια, κυρία Χ., τι έλεγε ο Γέροντας τις ώρες της μοναξιάς και του πόνου σας, που ο άνδρας σας πέθανε τόσο πρόωρα και τόσο νέος; -         Με βοήθησε πάρα πολύ ο Γέροντας τις στιγμές εκείνες, που είναι φυσικό να σε πιάνει η κατάθλιψη κι αρχίζουν να σε βασανίζουν τα ερωτηματικά: «Γιατί, Θεέ μου, γιατί τόσο νωρίς;» Ένιωθα τότε μια ακηδία κι ένα βούλιαγμα στο κάθισμα και δεν μπορούσα να σηκωθώ. Με συμβούλευσε τότε: «Μόλις αισθάνεσαι αυτό το πράγμα, να πετάγεσαι όρθια, και να πηγαίνεις μια βόλτα στο βουνό». Κι όταν τον ρώτησα πώς να έβγαινα έξω άμα ήταν βράδυ, μου απάντησε: «Άμα δεν μπορείς να βγεις, να φέρνεις στο νου σου όλο ωραίες εικόνες, όπως, ας πούμε, εκείνο το πάρκο, που είχατε επισκεφθεί με τον άνδρα σου και τα παιδιά σου, ή εκείνο το ωραίο ηλιοβασίλεμα, που απολαύσατε στη θάλασσα. Θα διώχνεις τους άσχημους λογισμούς και θα λες: «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησε τον άνδρα μου, ελέησε κι εμάς». Μου εμφύσησε ,ακριβώς, αυτή την πεποίθηση ότι υπάρχει επικοινωνία μεταξύ της ζώσας και της θριαμβεύουσας Εκκλησίας. [ Ι 171π.] Να μην καταδικάζουμε το κακό ,αλλά να το διορθώνουμε Ο Γέροντας αποδεικνυόταν ανατόμος και θεραπευτής τόσο της ανθρώπινης ψυχής, όσο και των ανθρώπινων ψυχικών σχέσεων. Μου έλεγε σχετικά: «Ο σκοπός μας δεν είναι να καταδικάζουμε  το κακό ,αλλά να το διορθώνουμε. Με την καταδίκη ο άνθρωπος μπορεί να χαθεί∙ με την κατανόηση και τη βοήθεια θα σωθεί. Τον αμαρτωλό πρέπει να τον αντικρίζουμε με αγάπη και σεβασμό στην ελευθερία του. Όταν ένα οικογενειακό μας πρόσωπο ρίχνει ένα βάζο από το τραπέζι, και το σπάει, συνήθως οργιζόμαστε. Αν εκείνη τη στιγμή, την κρίσιμη, με μια κίνηση ψυχικής ανύψωσής μας, δείξουμε κατανόηση και δικαιολογήσουμε τη ζημία, κερδίσαμε και την ψυχή μας και την ψυχή του αδελφού μας. Κι αυτή είναι όλη η πνευματική ζωή μας: μια κίνηση ανύψωσής μας, μέσα στις δοκιμασίες των θλίψεων, από την αγανάκτηση του εγωισμού στην κατανόηση της αγάπης». [ Γ 37π.] Προετοιμασία «Όταν πηγαίνεις να κοινωνήσεις τα άχραντα μυστήρια, πρόσεχε πολύ, έλεγε σε έναν αδελφό. Πρέπει να πηγαίνεις με πολλή προετοιμασία. Να έχεις σύνεση, εγκράτεια, νηστεία και πολλή αγάπη Χριστού. Να μην καθυστερείς περισσότερο από 15 μέρες». Αυτό το τελευταίο αφορούσε τη δική του περίπτωση, και φυσικά στον καθένα έλεγε αυτό που του ταίριαζε. [ Τζ 146] Να μη γίνεις μοναχός από ανάγκη Επισκέφθηκε το Γέροντα ένας νέος, που ήταν φορέας έιτζ. Ήταν απελπισμένος και ρώτησε το Γέροντα, αν μπορεί να καταφύγει σε Μοναστήρι, για να γίνει μοναχός. Εκείνος τον παρηγόρησε και του συνέστησε να καλλιεργήσει την πίστη του στο Χριστό ως τη μόνη ελπίδα και καταφυγή για κάθε περίπτωση. Για το Μοναστήρι του είπε, ότι η προσέλευση σ’ αυτό δεν πρέπει να γίνεται από ανάγκη και απελπισία, αλλά από ελπίδα και αγάπη στο Χριστό. [ Γ 197]  Όταν ξημερώσει ,το σκοτάδι φεύγει Ο Γέροντας εξαγιαζόταν αγαπώντας. Μια μέρα μου είπε: «Όταν αγαπούμε το Χριστό, τα αμαρτωλά μας πάθη υποχωρούν μόνα τους, χάνουν τη δύναμή τους, μπροστά στη δύναμη της αγάπης. Όταν ξημερώσει και φωτίσει το δωμάτιό μας ο ήλιος, το σκοτάδι φεύγει, δεν μπορεί να μείνει». [ Γ 427] Δείχνεις ιδιαίτερη αδυναμία στο ένα από τα δύο σου παιδιά Ο Γέροντας μεταξύ άλλων είχε πει: -         Ο σκοπός των χαρισμάτων του Θεού είναι, για να βοηθεί ο Θεός τον άνθρωπο μ’ αυτά. Κι εξηγούσε: -         Και σ’ εμένα καμιά φορά εκδηλώνεται η Χάρη Του. Όμως μόνο τότε, όταν πρόκειται να βοηθήσει κάποια ψυχή. Να, πριν λίγο καιρό με πήρε ένας από την Αμερική ,για να με ρωτήσει για κάποιο σοβαρό θέμα, που τον απασχολούσε. Εμένα όμως με πληροφόρησε η Χάρη για ένα άλλο σοβαρό θέμα, που του συνέβαινε, αλλά που αυτός δεν το είχε επισημάνει. Του είπα, λοιπόν: «Πρόσεξε, γιατί  δείχνεις πολύ μεγάλη και ιδιαίτερη αδυναμία στο ένα από τα δύο παιδιά σου και ασχολείσαι συνέχεια μ’ αυτό λόγω αδυναμίας. Όμως με την στάση αυτή έχεις προκαλέσει σοβαρά τραύματα στην ψυχή του άλλου μικρού παιδιού σου, του κοριτσιού∙ και ζηλεύει. Του έχουν δημιουργηθεί μεγάλα ψυχολογικά προβλήματα κι αν δεν το προσέξεις τώρα αυτό που σου λέω, θα του κάνεις μεγάλη ζημιά και υπεύθυνος θα είσαι εσύ. Πρόσεξε, λοιπόν, τι κάνεις!» [ Χρ 356.358] Έχουν κάνει όλες τις αμαρτίες κι εγώ  τ’ αγαπώ! Μου έλεγε κάποια μέρα: «Έρχονται σε μένα καμιά φορά και αγόρια και κορίτσια. Τα καημένα τα παιδιά και τι δεν έχουν κάνει, όλες τις αμαρτίες τις σαρκικές τις έχουν κάνει, μα εγώ τ’ αγαπώ». Ο Γέροντας δε δικαιολογούσε τις πράξεις των παιδιών∙ τις χαρακτήριζε ως σαρκικές αμαρτίες ,αλλά συγχρόνως τα αγαπούσε σαν πολύτιμες ψυχές «υπέρ ων Χριστός απέθανε». Με την αγάπη του, τους προσείλκυε σαν μαγνήτης και τους θεράπευε σταδιακά από τη σαρκολατρεία τους. Η πατερική αυτή στάση του Γέροντα, παρεξηγήθηκε από μερικούς πουριτανούς συντηρητικούς, που επένθησαν, και μερικούς ανεύθυνους προοδευτικούς, που πανηγύρισαν, για την ίδια αιτία: για το ότι τάχα ο Γέροντας «ανέχεται» τις σαρκικές αμαρτίες. Δεν καταλάβαιναν, ότι η αμαρτία δεν καταπολεμείται, ούτε με τη μισαλλόδοξη καταδίκη του αμαρτωλού , ούτε με την ένοχη νομιμοποίηση της πτώσης. Ο Γέροντας πολεμούσε αποτελεσματικά την αμαρτία, αγαπώντας τον αμαρτωλό και βοηθώντας τον στην συνειδητοποίηση της ευθύνης για τις πτώσεις του, και της δυνατότητας εν Χριστώ της απαλλαγής του και απ’ αυτές και από την ενοχή, δια της μετανοίας και της συγχωρήσεως και της εν Χριστώ ζωής. Ήθελε να οδηγεί στην καινούργια ζωή, και όχι να ταλαιπωρεί τις ψυχές με την παλιά. [ Γ 354π.] Η μελαγχολία, η ταπείνωση και ο εξομολόγος Κάποια βραδιά  είχαμε συγκεντρωθεί μια ομάδα μαζί με έναν Αγιορείτη. Νύχτωσε. Ο καιρός ήταν ανταριασμένος και απειλητικός. Όμως, κοντά στο Γέροντα   και για όσους ακόμη δεν ήταν μαθημένοι στη σκοτεινή νύχτα της φύσης, δεν ταραζότανε η γαλήνη. Ο Γέροντας μιλούσε για τη διαφορά της ταπεινοφροσύνης από το πλέγμα της κατωτερότητας. Ο ταπεινός, έλεγε, δεν είναι μια προσωπικότητα διαλυμένη. Έχει συνείδηση της κατάστασής του, αλλά δεν έχει χάσει το κέντρο της προσωπικότητάς του. Ξέρει την αμαρτωλότητά του, την μικρότητά του και δέχεται τις παρατηρήσεις του πνευματικού του ,των αδελφών του. Λυπάται, αλλά δεν απελπίζεται. Θλίβεται, αλλά δεν εξουθενώνεται και δεν οργίζεται. Ο  κυριευμένος από το πλέγμα της κατωτερότητας, εξωτερικά και στην αρχή, μοιάζει με τον ταπεινό. Αν όμως, λίγο τον θίξεις ή και τον συμβουλεύσεις, τότε το αρρωστημένο εγώ εξανίσταται, ταράζεται, χάνει κι αυτή τη λίγη ειρήνη που έχει. Το ίδιο, έλεγε, συμβαίνει και με τον παθολογικά μελαγχολικό σε σχέση με το μετανοούντα αμαρτωλό. «Ο μελαγχολικός περιστρέφεται κι ασχολείται με τον εαυτό του και μόνο. Ο αμαρτωλός ,που μετανοεί κι εξομολογείται, βγαίνει από τον εαυτό του. Αυτό το μεγάλο έχει η πίστη μας: τον εξομολόγο, τον πνευματικό. Έτσι  και το πεις στο Γέροντα, κι έλαβες τη συγχώρηση, μη γυρνάς πίσω». Αυτό το τόνιζε πολύ . Να μην ξαναγυρνά κανείς στα προηγούμενα, αλλά να προχωρά. Πόσους αιχμαλωτισμένους στη μαύρη χώρα της απελπισίας δεν είχε σώσει την έσχατη ώρα τραβώντας τους με τη δύναμη της παρρησίας του στο Θεό! [ Ι 237]   Μη λες όλη την ώρα : «Θεέ μου είμαι αμαρτωλός»! Τον Οκτώβριο του 1990 βρέθηκα, λόγω διαφόρων προβλημάτων, σε μια όχι καλή πνευματική κατάσταση και δοκίμασα αφόρητους πειρασμούς. Μη έχοντας ούτε τη δύναμη να προσευχηθώ- ήταν ένα πολύ  παράδοξο πράγμα- περιορίστηκα για κάμποσες ημέρες, αντί άλλης προσευχής, να λέω: «Θεέ μου, είμαι αμαρτωλός, δεν έχω τρόπο να μιλήσω μαζί σου». Και θυμόμουν το Γέροντα, ο οποίος πολλές φορές μου είχε πει: «Ξέρεις, Νίκο, πόσο μεγάλη δωρεά είναι το ότι μας έδωσε ο Θεός το δικαίωμα να του μιλούμε κάθε ώρα και κάθε στιγμή και σε οποιαδήποτε θέση και αν βρισκόμαστε, κι εκείνος να μας ακούει; Αυτή είναι η μεγαλύτερη τιμή που έχουμε. Γι’ αυτό πρέπει να αγαπήσουμε το Θεό». Ευρισκόμενος ,λοιπόν, σ’ εκείνη την πνευματική κατάπτωση που σας είπα, πήγα με τρεις φίλους μου να συναντήσω το Γέροντα Πορφύριο. Μπήκαν πρώτα οι άλλοι και τελευταίος μπήκα εγώ. Μόλις μπήκα μέσα, μου λέει: «Κάθισε , αμαρτωλέ». Μόλις μου το είπε αυτό, κατάλαβα ότι όλο αυτό τον καιρό παρακολουθούσε την κατάσταση στην οποία είχα περιέλθει . Κι όπως ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι του ασθενής, με τις πολυπληθείς ασθένειες που είχε, βρήκε τη δύναμη, σηκώθηκε και σαν θυμωμένος μου είπε: «Πες, Νίκο, τίποτε άλλο, παρά όλη την ώρα λες: είμαι αμαρτωλός, είμαι αμαρτωλός». Και συνέχισε το ίδιο σαν θυμωμένος: «Πες τίποτε άλλο στο θεό. Κάνε προσευχή. Δεν κατάλαβες ότι αυτό ήταν πειρασμός και δεν μπόρεσες ν’ αντισταθείς;» Βγάνοντας έξω, ο ένας από τους τρεις φίλους , μαζί με τους οποίους είχα πάει εκείνη την ημέρα στο Γέροντα και στον οποίο αφηγήθηκα τι μου είχε πει ο Γέροντας Πορφύριος, μου είπε ότι εκείνου του είχε διορθώσει και μια λέξη στην προσευχή που έκαμνε. Του είπε: «Γιάννη, αυτή τη λέξη να μη τη λες έτσι, αλλά να τη λες έτσι». [ Ι 160]  Δώσ’ της και κανένα φιλί Σε έναν αδελφό είπε τα εξής: « Όταν σε μαλώνει η γυναίκα σου καμιά φορά που ασχολείσαι πολύ με τα εκκλησιαστικά, μην της μιλάς. Πήγαινε μια βόλτα και, όταν της περάσει και είναι εκεί στην κουζίνα να μαγειρεύει, χάιδεψέ της λίγο το κεφάλι της ή δώσ’ της και κανένα φιλί στο μάγουλό της. Της αρέσει και θα τα ξεχάσει όλα, ό,τι προηγουμένως της έκανες». [ Τζ 163] Συζυγική εγκράτεια που θα πλήγωνε την αγάπη! Ένα ζεύγος ευσεβές και πολύ αγαπημένο και μονοιασμένο, που ήδη είχε έξι  παιδιά, μάλιστα σε μικρή χρονική απόσταση μεταξύ τους, η σύζυγος- μητέρα πρότεινε στο σύζυγο να μείνουν στα έξι παιδιά ασκώντας εγκράτεια. «Μας φθάνουν», είπε, «έξι παιδιά και στο εξής να ζούμε εγκρατευόμενοι». Ο σύζυγος με ηρεμία και ψυχραιμία άκουσε τη σεμνή σύζυγό του, αλλ’ επιφυλάχθηκε να μη συμφωνήσει αμέσως. Πίστευε πως, για ένα τέτοιο θέμα, σοβαρό και λεπτό, τον πρώτο λόγο είχε ο Πνευματικός τους, που ευτυχώς ήταν ο Γέρων Πορφύριος. «Πριν από κάθε απόφαση για το θέμα αυτό», είπε ο σύζυγος στη σύντροφό του, «θα πρέπει να συμβουλευθούμε το Γέροντα». Επισκέφθηκαν λοιπόν το Γέροντα και το θέμα έθεσε πρώτη η σύζυγος λέγοντας επί λέξει: -         Όπως ξέρετε, Γέροντα, έχουμε έξι παιδιά και είπαμε να μείνουμε σ’ αυτά ασκώντας από εδώ και πέρα εγκράτεια. Τότε ζήτησε το λόγο ο σύζυγος , που είναι και ευγενής και διακριτικός, για να εξηγήσει αρχικά μόνο τη λέξη «είπαμε». -         Με την ευλογία σας, Γέροντα, να κάμω μιαν εξήγηση. Και στρεφόμενος στη σύζυγό του είπε: -         Με συγχωρείς ,αλλά είπες «είπαμε», ενώ έπρεπε να ειπείς «είπα». Δική σου γνώμη είναι, αφού εγώ δεν είπα ακόμη τη γνώμη μου και πρότεινα αυτή τη συνάντηση και συζήτηση με το Γέροντα. Ο Γέροντας μειδίασε και είπε στο πολύτεκνο και αγαπημένο ζεύγος: -         Το πρόβλημα δεν είναι η εγκράτεια. Το πρόβλημα είναι ότι θα πληγώσετε την αγάπη σας. Ο διάβολος θα ρίξει τόση γκρίνια μεταξύ σας, που για το παραμικρό θα εκνευρίζεστε και θα μαλώνετε, πράγμα που θα επηρεάσει και τα παιδιά σας. Γι’ αυτό καλό είναι να το σκεφθείτε περισσότερο το θέμα  αυτό και να προσευχηθείτε και θα σας δείξει ο Θεός το θέλημά Του. [ Περιοδ. Πολύτεκνη Οικογένεια, αρ. φ. 57 (1993), σ. 22]  ----------------------------------- Σημ. Το παραπάνω κείμενο έχει δημοσιοποιηθεί με την άδεια των αδερφών του Ιερού ησυχαστηρίου Μεταμόρφωσις του Σωτήρος στο Μήλεσι της Αττικής. Η επιλογή των κειμένων, έγινε σε συνεργασία με τον κύριο Κωνσταντίνο Καρακόλη, ο οποίος και έχει την επιμέλεια του βιβλίου και τον οποίο ευχαριστούμε θερμά για το ενδιαφέρον του.