Αγαπητά μου παιδιά,
…Είμεθα Ορθόδοξοι και ουσιαστικά δεν γνωρίζου με το ύψος, το βάθος, το πλάτος της Ορθοδοξίας. Θα πρέπει να την δούμε σε όλη την αγιότητα της.
Τι είναι Ορθοδοξία; Ορθοδοξία είναι η αλήθεια, το ορθό δόγμα περί του Θεού, περί του ανθρώπου και περί του κόσμου, όπως μας την έδωσε ο Ίδιος ο ενανθρωπήσας Θεός με την υπέροχη διδασκαλία Του, με την αγία ζωή Του και με την λυτρωτική θυσία Του, όπως την διετύπωσε κατόπιν η θεόπνευστος διάνοια και καρδία του Αποστόλου Παύλου, όπως την «ζωντάνεψε» ο μαθητής της αγάπης και οι άλλοι Ευαγγελισταί και Απόστολοι με το ουράνιον φως του Άγιου Πνεύματος, όπως την παρέδωσαν και σε μας οι πνευματοκίνητοι Πατέρες της Αλεξανδρείας, της Κωνσταντινουπόλεως, της Καππαδοκίας, της Συρίας, της Παλαιστίνης και του Αγίου Όρους αργότερα. Όλοι αυτοί από τον Ιερό Πολύκαρπο, τον μαθητή των Αποστόλων, μέχρι τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, ο όποιος εκοιμήθη στις αρχές του 19ου αιώνος, με την σοφία τους και την αγιότητα τους, με τις θυσίες και τους αγώνες τους μας παρέδωκαν την παρακαταθήκη της ορθής πίστεως και ζωής, τον θησαυρό της ορθοδόξου παραδόσεως.
Ορθοδοξία είναι η θαυμαστή εκείνη σύνθεσις δόγματος και ήθους, θεωρίας και πράξεως. Ορθοδοξία είναι ακόμα εκείνο που διετύπωσαν επισημότερα αι Σύνοδοι, τα οικουμενικά εκείνα ευλογημένα συνέδρια της ανά τον κόσμον Εκκλησίας του Χρίστου. Τότε οι θεοφόροι Πατέρες «όλην συγκροτήσαντες την της ψυχής επιστήμην και τω θείω πνεύματι συνδιασκεψάμενοι» απεφάνθησαν για τα μεγαλύτερα προβλήματα, που απασχολούν τον πνευματικό άνθρωπο και έθεσαν τα βάθρα, τα θεμέλια της πνευματικής ζωής, που είναι ο πραγματικός πνευματικός πολιτισμός.
Την Ορθοδοξία επεσφράγισαν οι μάρτυρες όλων των εποχών όλη η ιερή στρατιά των εκατομμυρίων ηρώων και ομολογητών, ανδρών, γυναικών και παιδιών με το τίμιο αίμα τους. Από τα αμφιθέατρα της Ρώμης μέχρι τα στρατόπεδα της Ρωσίας, απέδειξαν ότι ο χριστιανισμός δεν είναι μια απλή θεωρία, αλλά η αλήθεια και η ζωή ο ωραιότερος ηρωισμός, η νίκη κατά της ωμής βίας και της υλικής δυνάμεως, η επικράτησις και η βασιλεία του πνεύματος.
Ήρθε κατόπιν να ύμνηση την Ορθοδοξία η λατρεία με την υπέροχη ποίησι και την εμπνευσμένη υμνογραφία της, η οποία συνδυάζει το φυσικό με το υπερφυσικό, τα εγκόσμια με τα επουράνια, την ατομικότητα με την κοινωνικότητα, την οικειότητα και τον βαθύ σεβασμό, το εύληπτο και το μυστήριο.
Μέσα στον ναό σε κάθε Λειτουργία, μέσα σε μια ατμόσφαιρα ανατάσεως και ιερότητος τελείται η Θυσία του Θεανθρώπου, όπου συμμετέχουν όλοι οι πιστοί. Εκεί επίσης υμνούνται και προβάλλονται τα κατορθώματα των γιγάντων της πίστεως με επικεφαλής του χορού αυτού την Θεοτόκο Μαρία. Εκεί εξυμνείται το δόγμα, όχι μόνον ως αληθές, αλλά και ως ανταποκρινόμενο στις ανθρώπινες εφέσεις….
Ένα άλλο γνώρισμα της Ορθοδοξίας ήταν πάντοτε ο ηρωισμός που τον είδαμε στο μαρτύριο, ο όποιος δεν σταμάτησε μόνον στην θυσία του αίματος. Τα τέκνα της Ορθοδοξίας πάντα έδειξαν σθένος και γενναιότητα μπροστά σε κάθε είδος αυθαιρεσίας, είτε προερχόταν από τον Ιουλιανό τον Παραβάτη, είτε από τους αρειανούς και μονοφυσίτες, είτε από τους εικονομάχους και λατινόφρονες μοναχούς. Η φάλαγγα αυτή των ηρώων της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν περιλαμβάνει μόνον τον Μέγα Αθανάσιο, τον Μέγα Βασίλειο, τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, αλλά και τον Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη, ηγούμενο της του Στουδίου Μονής με όλους τους μοναχούς του, τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, τον μέγα ήρωα, τον Άγιο Μάρκο τον Ευγενικό και άπειρο πλήθος ομολογητών και υπερασπιστών της πίστεως μας….
Η Ορθοδοξία εβάδισε πάντοτε την βασιλική οδό του Ευαγγελίου. Εκράτησε ανόθευτο, γνήσιο το πνεύμα του χριστιανισμού έναντι του σκοτεινού μυστικισμού των ανατολικών αιρέσεων, της παποκαισαρικής συγκεντρωτικότητος των Λατίνων και του ορθολογιστικού υποκειμενισμού των Προτεσταντών. Πάντοτε εκράτησε το μέτρο και την αρμονία, δεν είχε τίποτε το λάθος, διότι οι Πατέρες ήταν πνευματοκίνητοι, αγιοπνευματικώς οδηγούμενοι.
Δεν περιφρόνησε η Ορθοδοξία τον άνθρωπο, ούτε την σοφία, ούτε την φύσι, ούτε την τέχνη, δεν υπήρξε απάνθρωπος. Όλα τα εξηγίασε και δημιούργησε πολιτισμό. «Την φύσιν», κατά το τροπάριον των Τριών Ιεραρχών «των όντων ετράνωσε, τα των ανθρώπων ήθη κατεκόσμησε».
Η Ορθοδοξία είναι η πορεία του ολοκληρωμένου ανθρώπου προς τον Πλάστη του, προς την θέωσι. Οδηγεί τον άνθρωπο στην πλήρη ανάπτυξί του εν τω Χριστώ και για τον Χριστό. Η Ορθοδοξία δεν είναι μόνον η κατ’ εξοχήν θεολογία, αλλά είναι συγχρόνως και η αληθινή ψυχολογία, ο γνήσιος ανθρωπισμός και κοινωνισμός. Είναι ένα πολύεδρο διαμάντι, το όποιον από όλες τις πλευρές παρουσιάζει νέες αντανακλάσεις της αληθείας.
Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, την Ορθοδοξία μας. Όχι θεωρητικά. Ας την αισθανθούμε και ας την ζήσουμε σε όλο το βάθος και το πλάτος της. Ετσι μόνο θα μπορού με να την προβάλουμε και να την αξιοποιήσουμε.
Διότι η Ορθοδοξία μας δεν είναι μουσείο και παρελθόν, αλλά ζωή, δημιουργία και ακτινοβολία. Είναι η μεγάλη ιδέα του έθνους μας, είναι η χρυσή ελπίδα της σωτηρίας μας, είναι το καύχημα μας εν Χριστώ. Ας την κηρύττουμε με ηρωισμό και γενναιότητα ως τέκνα γνήσια των μεγάλων ηρώων της.
Πανέμορφη Ορθοδοξία, αιματοστόλιστη νύμφη του Χριστού, ποτέ, ποτέ να μη σε αρνηθούμε οι ανάξιοι, αλλά αν το καλέσουν οι περιστάσεις και οι καιροί, αξίωσε μας, ω φίλη, δια σε να χύσουμε και την τελευταία ρανίδα του αίματός μας. Αμήν.
(Αποσπάσματα από το βιβλίο Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ, τόμος Α’, εκδ. Ι. Μ. Φιλόθεου 2004
Η ομιλία αυτή έγινε το 1984 εις Αμερική από τον Γέροντα Έφραίμ
