Thursday, May 9, 2013

Αλλαγή πνευματικού


- Γέροντα, όταν κανείς αναγκασθή για κάποιον λόγο να αλλάξη πνευματικό, χρειάζεται να εξομολογηθή πάλι αμαρτίες που έχει εξομολογηθή;
- Καλά είναι να ενημερώση τον καινούργιο πνευματικό, όπως ο ασθενής, όταν αλλάζη γιατρό, λέει πάλι το ιστορικό του, για να μπορέση ο γιατρός να τον βοηθήση καλύτερα.
- Γέροντα, όταν κάποιος θέλη να αλλάξη πνευματικό και μας ρωτάη αν είναι σωστό, τι πρέπει να πούμε;
- Να πάρη ευλογία από τον πνευματικό του. Δεν είναι καλό να αλλάζη κανείς εύκολα πνευματικό. Μια οικοδομή δεν θα γίνη ποτέ σωστή, αν αλλάζουν συνέχεια οι μηχανικοί και οι οικοδόμοι.
Παλιά πήγαιναν οι άνθρωποι σε Γέροντες, για να ζητήσουν συμβουλή για ένα θέμα που τους απασχολούσε  και να βοηθηθούν. Σήμερα πολλοί δεν πάνε για συμβουλή, αλλά για να δικαιολογήσουν τον εαυτό τους ή για να πουν ότι συμβουλεύτηκαν και τον τάδε Γέροντα. «Πήγα στον τάδε και στον τάδε, ρώτησα και τον πατέρα Παϊσιο γι’ αυτό το θέμα», λέει ο άλλος, και εγώ μπορεί να τον μάλωσα ή να ήρθε μέχρι την πόρτα και να μη χτύπησε! Έτσι καταλήγουν να γυρίζουν από τον έναν πατέρα στον άλλον, χωρίς να έχουν κάποιον μόνιμο πνευματικό, με αποτέλεσμα να μπερδεύωνται.
Άλλοι πάλι κάνουν ένα σφάλμα και δεν πάνε να το πουν στον πνευματικό τους, αλλά πάνε και το λένε σε άλλον πνευματικό, για να μη χάσουν την αξιοπρέπειά τους. Μετά από λίγο καιρό κάνουν το ίδιο σφάλμα και το λένε σε άλλον, ύστερα σε άλλον, και τελικά παρουσιάζονται στον έναν πνευματικό ότι το έκαναν μια φορά, στον άλλο μια φορά, και έτσι συνεχίζουν να σφάλλουν και μένουν αδιόρθωτοι.
Είναι και μερικοί, έχω παρατηρήσει, οι οποίοι αποφεύγουν  να πουν κάτι στον πνευματικό τους, αν και ξέρουν ότι θα τους βοηθήση και δεν πρόκειται να το διαδώση, και το λένε σε κάποιον γνωστό τους, που δεν μπορεί να τους βοηθήση και που σίγουρα θα το πη και σε άλλους. Θυμάμαι, όταν ήμουν αρχάριος μοναχός στο Κοινόβιο, είχε έρθει κάποιος να κοινοβιάση. Κάθησε ένα διάστημα και μετά  είχε λογισμούς να φύγη. Στον ηγούμενο δεν πήγε να πη τους λογισμούς του ούτε σε κανέναν άλλον πνευματικό πατέρα, αλλά τα είπε σε έναν εργάτη από την Ιερισσό, που εργαζόταν στο μοναστήρι. Ήμουν  και εγώ εκεί κοντά, όταν του τα έλεγε· καθάριζα κρεμμύδια έξω από την κουζίνα. Άρχισε λοιπόν από δύο μέτρα  πιο πέρα να του κάνη εξομολόγηση δυνατά. «Μετάνοιωσα  που έγινα μοναχός». «Όταν ήρθες, δεν δοκίμασες;», τον ρωτάει ο εργάτης. «Δοκίμασα δύο χρόνια». «Καλά, γιατί δεν έφυγες νωρίτερα;». «Να, δεν έφυγα». «Με το ζόρι σε έκαναν καλόγερο;». «Όχι, ήθελα και εγώ». «Καλά, του λέει, τα είπες αυτά στον ηγούμενο;». «Όχι», του απαντά. «Σ’ εμένα που τα λες, τι θα ωφεληθής;», του λέει. Του είχε πει ολόκληρο το ιστορικό του. Βλέπετε;  Στον ηγούμενο που έπρεπε να τα πη, για να βοηθηθή, δεν τα είπε και πήγε να εξομολογηθή στον εργάτη. Και εκείνος θα τα έλεγε το Σαββατοκύριακο στο καφενείο στην Ιερισσό, για να γελάσουν, και θα γέμιζε το χωριό. Και να πης πως ήταν λειψός; Ξέρετε πόσα λεξικά  είχε; Τα αρχαία ελληνικά τα ήξερε απταίστως.
- Γέροντα, μπορεί ένας λαϊκός να  ρωτήση για ένα πρόβλημά του ή για έναν πειρασμό του κάποιον πνευματικό αδελφό του, αν ο πνευματικός του απουσιάζη;
- Δεν μπορεί να τηλεφωνήση στον πνευματικό του; Ο αδελφός άλλοτε μπορεί να βοηθήση και άλλοτε δεν μπορεί να βοηθήση ή, παρά την καλή του διάθεση, μπορεί ακόμη και να τον βλάψη. Σε μια ανάγκη με ένα τηλεφώνημα στον πνευματικό βολεύονται τα πράγματα. Και αν δεν μπορή να επικοινωνήση με τον πνευματικό του και είναι  κάτι σοβαρό και επείγον, ας ρωτήση έναν άλλον πνευματικό. Καλά είναι να τον έχη ρωτήσει εκ των προτέρων ποιον πνευματικό μπορεί να συμβουλευθή σε τέτοια περίπτωση, ώστε να πάη σε κάποιον που έχει το ίδιο πνεύμα, Γιατί κάθε μοναχός έχει δικό του σχέδιο. Μπορεί να είναι καλό και το ένα σχέδιο και το άλλο, αλλά είναι διαφορετικά.

Γεροντας Παϊσιος

Focus on Love of Christ, Not on Rooting Out Evil



The way of Love taught by Elder Porphyrios avoids directly attacking evil. It is through an exclusive focus on our love for Christ that evil is defeated and not by our efforts. To do otherwise invites struggle and much effort. 

Elder Porphyrios says, 
If evil comes to assault you, turn all you inner strength to good, to Christ. Pray, “Lord Jesus Christ, have mercy on me.” 
This the meaning of what Jesus taught when He told His disciples to “turn the other cheek” when confronted with evil. 
But I tell you who hear me: Love your enemies, do good to those who hate you, bless those who curse you, pray for those who mistreat you. If someone strikes you on one cheek, turn to him the other also. If someone takes your cloak, do not stop him from taking your tunic. Give to everyone who asks you, and if anyone takes what belongs to you, do not demand it back. Do to others as you would have them do to you.  Luke 6:27-31 
By giving your heart totally to God there is no room for anything else. There is no need to try and attain virtue or fight off evil. God will give you the needed virtues. Just fill your heart and mind with love for God.

The Elder says, 
Love Him simply and humbly, without any demand, and He Himself will free you. 

Reference:
Wounded by Love, p 135

Love for Others - We are One

This message from Saint Symeon the New Theologian was hanging on the cell wall of Elder Porphyrios . He would hand out a copy of this to his guests. Elder Porphyrios consistently taught that we should love others as if we see them as ourselves .


We need to regard all the faithful as one and think that each one of them is Christ. We need to have such love for each individual that we are ready to sacrifice our very life for him. Because we ought never to say or think that any person is evil, but rather to regard all as good. And if you see a brother troubled by passions, do not hate him. Hate rather the passions that are assailing him. And if you see that he is being tormented by desires and habits from former sins, have even greater compassion on him, lest you also fall into temptation, since you are made of matter that easily turns from good to evil. Love for your brother prepares you to love God more. Accordingly, the secret of love for God is love for your brother. Because if you don’t love your brother whom you see, how can you possible love God whom you don’t see?

“He who does not love his brother whom he has seen, how can he love God whom he has not see?”
(1 John 4:20) 
Words of Saint Symeon the New Theologian interspersed with Elder Porphyrios’s own words from One Hundred Theological and Practical Chapters, of Saint Symeon.

Just for Mothers


Your immediate concern should be with yourself. Strive hard to be a Christian wife and a Christian mother. This is not easy. If you do strive for this, you in your world will find as many snares and pitfalls as we [i.e., monastics] do in ours. Yours may be a different kind, but they are no less difficult to evade.
Starets Macarius of Optina

“How can I, living in the world, dwell in the presence of God?” The elder answered” “Do everything as one cooperating in God’s work.” To be a fellow worker with God in the task of marriage and bringing up Christian children is a grandiose and holy role…. All you learn about marriage, all your work for your marriage, is work for the salvation of your children, and this is not something small, but something which is of eternal value.
A contemporary monk

Remember that love of the neighbor is the first work you must strive for. And you do not even have to leave your house to find that neighbor; your husband is that neighbor; your mother is that neighbor; and so are your children.
Starets Macarius of Optina

The question for Christians who are already married and raising children is not: “How can I reduce to a bare minimum my family obligations so as to be “free” to lead a “more spiritual” life?” It is rather: “How should I nurture within my family life my love for God and my neighbor?”
Sister Magdalen

The joint prayer of husband and wife is a great force.
Starets Macarius

Not merely by living with him as a wife will she be able to save her husband, but by openly demonstrating a life lived according to the Gospel…. It is possible in the case of wives to display the same zeal and enjoy the same advantage [as Saint Pricilla in teaching Apllos: Acts 18:24-26]… The display of a grand philosophy and much patience, the scoffing at misfortunes of marriage, and the determination to follow this task through from beginning to end–this is to make the soul of one’s partner to be saved.
Saint John Chrysostom.

Στείλτε τους ανθρώπους στον πνευματικό



- Γέροντα, πολλές φορές οι άνθρωποι βλέποντας ράσο μας λένε τον πόνο τους, το πρόβλημά τους, ακόμη και εξομολόγηση. Ποια πρέπει να είναι η στάση μας απέναντί τους;
- Εξ αρχής, όταν απευθύνωνται σ’ εσάς για κάποιο πρόβλημά τους, να τους ρωτήσετε: «Έχετε πνευματικό;». Κι εγώ στους ανθρώπους που έρχονται εκεί στο Καλύβι να με ρωτήσουν για κάποιο θέμα λέω: «Εγώ δεν είμαι πνευματικός· να πάτε στον πνευματικό σας και να κάνετε ό,τι σας πη εκείνος». Πρέπει να μετανοήσουν οι άνθρωποι και να έχουν έναν πνευματικό να εξομολογούνται, για να κοπούν τα δικαιώματα του διαβόλου. Να ακούση η μοναχή μια φορά κάποια πονεμένη γυναίκα που έχει ένα πρόβλημα και μετά να την στείλη στον πνευματικό, αυτό το καταλαβαίνω. Όχι όμως να συνεχίζη να συζητάη μαζί της. Ή, αν μία γυναίκα δεν αναπαύεται στον πνευματικό της ή δεν έχη πάει ποτέ για εξομολόγηση ή βρίσκεται σε κατάσταση απελπισίας, ας την ακούση μια φορά και πάλι να την στείλη στον πνευματικό και να της πη ότι εκείνη θα εύχεται.
Εκτός που δεν έχει υποχρέωση η μοναχή να τους βοηθήση κατ’ αυτόν τον τρόπο, ακούγοντας δηλαδή συνεχώς τα προβλήματά τους, δεν βοηθιούνται κιόλας έτσι οι άνθρωποι. Γιατί ο άνθρωπος παθαίνει τριών ειδών αλλοιώσεις: από τον εαυτό του, από  τους άλλους και από τον διάβολο. Έρχονται εδώ, βρίσκουν μια παρηγοριά ανθρώπινη, αλλά, μόλις φύγουν από το Μοναστήρι και πάνε σπίτι, γυρίζουν πάλι στο δικό τους και αρχίζουν τα ίδια. Και οι γυναίκες και οι άνδρες να πάνε στον πνευματικό τους. Δεν είναι σωστό να λένε τα θέματά τους στην καλόγρια. Γιατί μετά λένε: «τα είπα· είμαι εντάξει», αναπαύουν ψεύτικα τον λογισμό τους και δεν πάνε στον πνευματικό. Αυτό είναι τέχνασμα του διαβόλου, για να μην εξομολογούνται.
Πρέπει να καταλάβετε ποια είναι η αποστολή σας ως μοναχές και να μην πάτε να κάνετε δήθεν ιεραποστολή,  επειδή δεν έχετε καταλάβει την καλογερική αποστολή. Ως μοναχοί έχουμε υποχρέωση να κάνουμε προσευχή για τα προβλήματα των άλλων· δεν είμαστε όμως υποχρεωμένοι να ασχοληθούμε με τα προβλήματά τους. Ο πνευματικός έχει υποχρέωση να το κάνη αυτό, έχει και ευθύνη. Αν συζητούν μ’ εσάς, φορτώνουν σ’ εσάς την ευθύνη. Εκείνος μπορεί να τους παρακολουθή από κοντά και να δίνη λύση στα προβλήματά τους. Χρειάζεται δηλαδή δουλειά. Αυτή η δουλειά δεν είναι των μοναχών. Από μας μόνον προσευχή να ζητάνε. Ας στέλνουν κανένα γράμμα με ονόματα, να κάνουμε κανένα κομποσχοίνι.


 Γεροντας Παϊσιος

Με την εξομολόγηση ο άνθρωπος λυτρώνεται




- Γέροντα, στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού οι Χριστιανοί έκαναν δημόσια εξομολόγηση. Βοηθάει αυτό;
- Άλλα τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού και άλλα τώρα. Σήμερα αυτό δεν βοηθάει.
- Γιατί, Γέροντα; Τότε είχαν πιο πολύ ζήλο;
- Και πιο πολύ ζήλο είχαν και δεν είχαν αυτά που έχουν σήμερα οι άνθρωποι. Τώρα, βλέπεις, τα ανδρόγυνα χωρίζουν στα καλά καθούμενα, δεν είναι όπως παλιά.
Έχουν απομακρυνθή οι άνθρωποι από το μυστήριο της εξομολογήσεως, γι’ αυτό και πνίγονται από τους λογισμούς και τα πάθη. Πόσοι έρχονται και ζητούν να τους βοηθήσω σε κάποιο πρόβλημα τους, και ούτε εξομολογούνται ούτε εκκλησιάζονται! «Εκκλησιάζεσαι καθόλου;», τους ρωτάω. «Όχι», μου λένε. «Εξομολογήθηκες καμμιά φορά;». «Όχι. Ήρθα να με κάνης καλά». «Μα πως; Πρέπει να μετανοήσης για τα σφάλματά σου, να εξομολογήσαι, να εκκλησιάζεσαι, να κοινωνάς, όταν έχης ευλογία από τον πνευματικό σου, και εγώ θα κάνω προσευχή να γίνης καλά. Ξεχνάς ότι υπάρχει και άλλη ζωή και πρέπει να ετοιμασθούμε για ‘κεί;». «Κοίταξε, πάτερ, αυτά που λες, εκκλησίες, άλλη ζωή κ.λπ., εμένα δεν με απασχολούν. Αυτά είναι παραμύθια. Έχω πάει σε μάγους, σε μέντιουμ και δεν μπόρεσαν να με κάνουν καλά. Έμαθα ότι εσύ μπορείς να με κάνης καλά». Άντε τώρα! Τους μιλάς για εξομολόγηση, για την μέλλουσα ζωή, και σου λένε «αυτά είναι παραμύθια», και από την άλλη μεριά: «Βοήθησέ με, παίρνω χάπια». Εμ πως, με μαγικό τρόπο θα γίνουν καλά;
Και βλέπεις, πολλοί, ενώ έχουν προβλήματα που τα προκάλεσαν οι αμαρτίες τους, δεν πηγαίνουν στον πνευματικό που μπορεί να τους βοηθήση θετικά, αλλά καταλήγουν να εξομολογούνται στους ψυχολόγους. Λένε το ιστορικό τους, τους συμβουλεύονται για τα προβλήματά τους και, αν έχουν να περάσουν ένα ποτάμι, τους ρίχνουν μέσα και ή πνίγονται ή βγαίνουν , αλλά που βγαίνουν… Ενώ, αν πάνε να εξομολογηθούν στον πνευματικό, θα περάσουν στην άλλη όχθη από την γέφυρα άνετα, γιατί με το μυστήριο της εξομολογήσεως ενεργεί η Χάρις του Θεού και λυτρώνονται.
- Γέροντα, μερικοί λένε: «Δεν βρίσκουμε καλούς πνευματικούς, γι’ αυτό δεν πάμε να εξομολογηθούμε».
- Αυτά είναι δικαιολογίες. Κάθε πνευματικός έχει θεία εξουσία, εφόσον φοράει πετραχήλι. Τελεί το μυστήριο, έχει την θεία Χάρη και, όταν διαβάση την συγχωρητική ευχή, ο Θεός σβήνει όλες τις αμαρτίες τις οποίες εξομολογηθήκαμε με ειλικρινή μετάνοια. Από μας εξαρτάται πόσο θα βοηθηθούμε από το μυστήριο της εξομολογήσεως. Ήρθε εκεί στο Καλύβι μια φορά κάποιος που είχε ψυχολογικά προβλήματα, με τον λογισμό ότι έχω διορατικό χάρισμα και θα μπορούσα να τον βοηθήσω. «Τι προβλέπεις, μου λέει, για μένα;». «Να βρης, του λέω, έναν πνευματικό να εξομολογήσαι, για να κοιμάσαι σαν το πουλάκι και να μην παίρνης χάπια». «Δεν υπάρχουν, μου λέει, σήμερα καλοί πνευματικοί. Παλιά υπήρχαν». Έρχονται με καλό λογισμό, ότι θα βοηθηθούν, αλλά δεν δέχονται αυτό που τους λες, και κρίμα στα ναύλα.
Βλέπω όμως και μια καινούργια τέχνη του διαβόλου. Βάζει στους ανθρώπους τον λογισμό ότι, αν κάνουν κάποιο τάμα και το εκπληρώσουν, αν πάνε και κανένα προσκύνημα, είναι εντάξει πνευματικά. Και βλέπεις πολλούς να πηγαίνουν με λαμπάδες και με τάματα στα μοναστήρια, στα προσκυνήματα, να τα κρεμάνε εκεί, να κάνουν και μεγάλους σταυρούς, να κλαίνε και λιγάκι, και να αρκούνται σ’ αυτά. Δεν μετανοούν, δεν εξομολογούνται, δεν διορθώνονται, και χαίρεται το ταγκαλάκι.
- Γέροντα, ένας άνθρωπος που δεν εξομολογείται μπορεί να είναι εσωτερικά αναπαυμένος;
- Πώς να είναι αναπαυμένος; Για να νιώση κανείς ανάπαυση, πρέπει να πετάξη τα μπάζα από μέσα του. Αυτό θα γίνη με την εξομολόγηση. Ανοίγοντας ο άνθρωπος την καρδιά του στον πνευματικό και λέγοντας τα σφάλματά του, ταπεινώνεται, και έτσι ανοίγει την πύλη του Ουρανού, έρχεται πλούσια η Χάρις του Θεού και ελευθερώνεται.
Πριν από την εξομολόγηση στην κορυφή του υπάρχει ομίχλη, βλέπει θαμπά και δικαιολογεί τα σφάλματά του. Γιατί, όταν ο νους του είναι σκοτισμένος από τις αμαρτίες, δεν βλέπει καθαρά. Με την εξομολόγηση κάνει μια «φούουου», φεύγει η ομίχλη και καθαρίζει ο ορίζοντας. Γι’ αυτό, όσους έρχονται να συζητήσουμε ένα θέμα ή να μου ζητήσουν μια συμβουλή κ.λπ., αν δεν έχουν εξομολογηθή ποτέ, τους στέλνω πρώτα να εξομολογηθούν και μετά να έρθουν να μιλήσουμε. Μερικοί μου λένε: «Γέροντα, αφού εσύ μπορείς να καταλάβης τι πρέπει να κάνω γι’ αυτό το θέμα, πες μου». «Και να καταλάβω εγώ τι πρέπει να κάνης, τους λέω, δεν θα καταλάβης εσύ τι θα σου πω. Γι’ αυτό πήγαινε πρώτα να εξομολογηθής και ύστερα έλα να συζητήσουμε». Γιατί, πώς να επικοινωνήσης και να συνεννοηθής με έναν άνθρωπο, όταν βρίσκεται σε άλλη συχνότητα;
Με την εξομολόγηση πετάει ο άνθρωπος από μέσα του ό,τι άχρηστο έχει και καρποφορεί πνευματικά. Μια μέρα έσκαβα τον κήπο μου, για να φυτέψω λίγες ντοματιές. Εκείνη την ώρα ήρθε κάποιος και μου λέει: «Τι κάνεις, Γέροντα;». «Τι να κάνω; του λέω, εξομολογώ τον κήπο μου». «Καλά, Γέροντα, μου λέει, χρειάζεται και ο κήπος εξομολόγηση;». «Ασφαλώς χρειάζεται. Έχω διαπιστώσει πως, όταν τον εξομολογώ, βγάζω δηλαδή έξω πέτρες, αγριάδες, αγκάθια κ.λπ., τότε βγάζει επίσημα κηπευτικά, αλλιώς οι ντομάτες γίνονται κιτρινιάρικες, καχεκτικές!»…

 Γεροντας Παϊσιος

Αυτογνωσία


Με την εφαρμοσμένη μέθοδο τών αγίων Πατέρων

Ξέρω ποιος είμαι. Ένας άνθρωπος, προσκαλεσμένος από το Θεό να Τον πλησιάσω, να ενωθώ με την άκτιστη αγαθή ενέργειά Του (αυτήν που ονομάζουμε «θεία χάρη») και να γίνω όμοιος με Αυτόν, όσο μου επιτρέπει η ανθρώπινη φύση μου.

Για μένα (και για σένα, για το διπλανό σου, για το παιδί σου, για το ζητιάνο, για τον εγκληματία πολέμου, για τον εχθρό σου) οι άγιοι δάσκαλοι της πνευματικής μου παράδοσης γράφουν:

Κοιτάζοντας από τον ουρανό, τι είναι εκείνο που διακρίνουμε περισσότερο πάνω στη γη; Όχι τα βουνά ούτε οι θάλασσες ούτε οι πόλεις ούτε οι ουρανοξύστες. Είναι ο άνθρωπος. Διότι η θεοειδής ψυχή του ανθρώπου είναι ένας ήλιος επί της γης. Όσοι είναι οι άνθρωποι, τόσοι είναι οι ήλιοι επί της γης. Και καθένας απ’ αυτούς τους ήλιους είναι ορατός από τον ουρανό. Αγαπημένο θαύμα του Θεού! Η μικρούτσικη γη, ένα αστεράκι από τα πιο μικρά, να χωράει δισεκατομμύρια ήλιους! Μέσα από το χωματένιο σώμα του ανθρώπου λάμπει ο ήλιος! Ο άνθρωπος! Ένας μικρός θεός μέσα στη λάσπη.

Είναι ευαγγέλιο, παναληθινό ευαγγέλιο –όχι δικό μου, αλλά των αγίων του Θεού– ότι ο άνθρωπος είναι ένα μεγάλο μυστήριο, ιερό μυστήριο του Θεού. Τόσο μεγάλο και τόσο ιερό, ώστε ο ίδιος ο Θεός έγινε άνθρωπος για να μας ερμηνεύσει όλο το βάθος του ανθρώπινου μυστηρίου. Η αλήθεια του ευαγγελίου, η παναλήθεια, είναι ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος για να κάμει τον άνθρωπο θεό κατά χάριν (άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, †1979).

Ξέρω ποιος είμαι. Ένας άνθρωπος γεμάτος αδυναμίες και πάθη, δηλ. πνευματικές και σωματικές εξαρτήσεις, βαθιά ριζωμένες μέσα μου από πολλά χρόνια, που ρουφούν τις πνευματικές μου δυνάμεις και διεκδικούν την αγάπη μου, εμποδίζοντάς με έτσι να την προσφέρω στο Θεό και το συνάνθρωπο και να προοδεύσω στο δρόμο που μου έδειξε ο Θεός για να Τον πλησιάσω και να ενωθώ με Αυτόν.

Επειδή θέλω πάρα πολύ να ενωθώ με Αυτόν, χρειάζομαι μεγάλο, έντονο και τρομερά κουραστικό ΑΓΩΝΑ, πνευματικό ΚΑΙ σωματικό, για να ξεπεράσω τα πάθη μου (ή μάλλον, ν’ αρχίσω να τα ξεπερνάω) και να μπορέσω ν’ αγαπήσω το Θεό και το συνάνθρωπο πιο πολύ απ’ όσο αγαπάω το Εγώ μου, τα λεφτά, τις ηδονές, τη δόξα και όλα όσα μου χορταίνουν –ή μάλλον μου αυξάνουν– την πείνα και τη δίψα για λεφτά, ηδονές, δόξα και εγωιστική «διόγκωση».

Ο αγώνας αυτός πρέπει ν’ αρχίσει τώρα, αλλά συνεχώς τον αναβάλω (εντάξει, μπουσουλάω κάνοντας μικρά βηματάκια, τόσο μικρά, που σχεδόν σα να μην προχωρώ καθόλου – «σχεδόν» είπα) και τελικά στρέφομαι σε άλλες κατευθύνσεις, σε φωνές που με κολακεύουν λέγοντάς μου γλυκά πως δε χρειάζεται να κάνω τέτοιο αγώνα!

Άλλες φωνές μου λένε πως είμαι κιόλας τέλειος, είμαι ήδη «θεϊκός», αρκεί «ν’ αποδεχτώ τον εαυτό μου όπως είναι», ή το πολύ να κάνω και μερικές ασκήσεις αυτοπειθαρχίας, διαλογισμό κ.λ.π., για ν’ ανακαλύψω τον πραγματικό θεϊκό μου εαυτό. Δεν έχω αδυναμίες και πάθη, μου λένε, η άγνοια της θεϊκότητάς μου μού προκαλεί αυτή την ιδέα, και δε χρειάζεται να βάλω περιορισμούς στις επιθυμίες μου ή να προσπαθήσω να γίνω πιο ταπεινός…

Το κυριότερο, δεν πρέπει να θέλω να ενωθώ με το Θεό (τον Τριαδικό Θεό, Αυτόν που φανέρωσε ο Χριστός και που μαζί Του ενώθηκαν όλοι οι άγιοι διδάσκαλοί μου), γιατί ο Θεός, όπως μου λένε, «είναι μόνο ένα κομμάτι του εαυτού μου, κάτι που ήδη υπάρχει μέσα μου και μπορώ να το ενεργοποιήσω κάνοντας πνευματικές και σωματικές ασκήσεις». Ο Χριστός, μου λένε, «δεν εννοούσε αυτό που κατάλαβαν οι χριστιανοί άγιοι, αλλά και οι πιο προχωρημένοι χριστιανοί άγιοι δεν εννοούν αυτό που νομίζουν οι χριστιανοί, αλλά αυτά που εννοούν οι ινδουιστές και οι βουδιστές».

Άλλες φωνές μου λένε πως πρέπει ν’ αγωνιστώ, αλλά προς άλλη κατεύθυνση. Πως η επιθυμία να ενωθώ με το Θεό της Αγάπης (τον Τριαδικό Θεό, τον Πατέρα, τον Υιό-Χριστό και το Άγιο Πνεύμα) είναι μια δεισιδαιμονία για τους αγράμματους και εύπιστους, ενώ η πραγματικά σημαντική δίψα είναι η δίψα για δύναμη και (λένε άλλοι) για ηδονή!

Αγωνίσου ν’ αποχτήσεις δύναμη – δύναμη μέσα σου, με αυτοπειθαρχία φυσικά και με σκληρότητα στον πόνο, τις κακουχίες, τις στερήσεις και τις συμφορές, δύναμη πάνω στους άλλους, να κατακτήσεις όλο τον κόσμο, όσο είναι δυνατόν, κι έτσι θα φτάσεις στο αποκορύφωμα των δυνατοτήτων σου και θα δικαιώσεις την ανθρώπινη φύση σου!

Δηλαδή τη φύση ενός θηρίου, με απεριόριστες δυνατότητες κυριαρχίας και καταστροφής –αυτό που η δική μου πνευματική παράδοση ονομάζει «πτώση του ανθρώπου» και καλεί τον άνθρωπο να θεραπεύσει στον εαυτό του, εγκαθιστώντας μέσα του την ταπεινή και ανιδιοτελή αγάπη, πριν ανοίξει αγιάτρευτες πληγές στους άλλους, στον εαυτό του και σε ολόκληρο τον πλανήτη. Μα δεν τις έχει ανοίξει ήδη, επειδή ακολουθεί τη δίψα του για δύναμη και ηδονή κι όχι την Οδό που δίδαξε και στην οποία μας προσκάλεσε ο Χριστός;

Υπάρχουν και μερικοί που μοιάζουν με Χριστούς (γλυκείς, πράοι, γεμάτοι αγάπη), που με προσκαλούν να τους ακολουθήσω σε δρόμους ριζωμένους στον ινδουισμό και το βουδισμό ή στη σοφία των ινδιάνων και άλλων. Δεν τους ακολουθώ, γιατί, πρώτον, ισάξια και καλύτερη σοφία έχω κι εγώ στη δική μου (από αιώνες) πνευματική παράδοση και έχω πολύ σημαντικούς δικούς μου αγίους, σοφούς και διδασκάλους, και δε χρειάζομαι την εισαγωγή κανενός ξένου δρόμου για να με οδηγήσει στον προορισμό που λαχταράω.

Δεύτερον, γιατί ο προορισμός που λαχταράω είναι τελείως διαφορετικός απ’ αυτούς που μου προτείνουν αυτοί – όλοι αυτοί, που ανέφερα παραπάνω, όλες οι «φωνές», από τις οποίες έχει πλέον γεμίσει η πόλη μου, η χώρα μου, η κοινωνία μου, ο δυτικός κόσμος, όλος ο κόσμος. Ο προορισμός που λαχταράει η καρδιά μου είναι ο Χριστός, και στο Χριστό δε με πηγαίνουν οι δρόμοι που μου ζητάνε ν’ ακολουθήσω οι άλλοι, αλλά ο δρόμος που μου πρότεινε ν’ ακολουθήσω ο ίδιος ο Χριστός.

Ότι υπάρχει αυτός ο δρόμος, ότι έχει αποτέλεσμα και οδηγεί ακριβώς στην ενότητα με το Θεό και με όλα τα όντα, το ξέρω πολύ καλά, γιατί φαίνεται στη ζωή όλων των αγίων της πνευματικής μου παράδοσης, όχι μόνο από παλιότερες εποχές, αλλά και από την εποχή μας, από τη γενιά μας, από τη γενιά μου – που μπορώ να τους γνωρίσω από κοντά και να τους μελετήσω πάρα πολύ προσεχτικά! Μάλιστα υπάρχουν και ζωντανοί άγιοι, που μπορώ να τους αναζητήσω και να μάθω πολλά από τις εμπειρίες και από τη σοφία τους, που είναι μια σοφία στο δρόμο του Χριστού κι όχι σε άλλους δρόμους, που οδηγούν αλλού και που δε μ’ ενδιαφέρουν.



Οι πνευματικοί καθρέφτες και η αλλαγή του κόσμου




Όμως, πώς ξέρω αυτό που λέω ότι ξέρω;

Δηλ. πώς ξέρω αν έχω προχωρήσει ή όχι, και σε ποιο βαθμό, στο δρόμο που οδηγεί στο επιθυμητό τέρμα;

Για να δω το πρόσωπό μου χρειάζομαι καθρέφτη και για να δω την πνευματική και ηθική μου κατάσταση επίσης χρειάζομαι καθρέφτη. Από την παράδοσή μου έχω δύο πολύ καλούς τέτοιους καθρέφτες: την Καινή Διαθήκη και τους βίους των αγίων.

Το Ευαγγέλιο (μέσα στην Κ. Διαθήκη) είναι ο πρώτος τέτοιος καθρέφτης, γιατί διαβάζοντάς το, αν βέβαια ξέρω τον εαυτό μου και είμαι ειλικρινής κι όχι τυφλός ή υποκριτής (ώστε να λέω στον εαυτό μου πως είμαι διαφορετικός απ’ αυτό που είμαι), μπορώ να συγκριθώ με τη ζωή και τη διδασκαλία του Ιησού μου –του Δασκάλου που επιθυμώ να έχω– και να δω αν μοιάζω καθόλου στην αγάπη που έχει και σ’ αυτά που λέει.

Δεν εννοώ να Του μοιάζω, δηλ. να κάνω θαύματα (πολλοί «κάνουν θαύματα» αναπτύσσοντας δυνάμεις από πηγές αντίθετες με το Χριστό), αλλά να Του μοιάζω, δηλ. ν’ αγαπάω και να συγχωρώ όλο τον κόσμο, ακόμη κι εκείνους που με σταυρώνουν (κατά Λουκάν 23, 34). Μα εγώ θυμώνω ακόμη και με το παιδί του γείτονα που παίζει το μεσημέρι στο μπαλκόνι και δε μ’ αφήνει να κοιμηθώ, νιώθω μίσος γι’ αυτόν που θέλει να με αδικήσει (κι αν το καταφέρει κιόλας, τότε είναι!!), περιφρονώ εκείνον που θεωρώ υποκριτή, αμαρτωλό και «κακό» (χωρίς μάλιστα να σκέφτομαι πως μπορεί να μην κρίνω σωστά ή να ’χει χίλια ελαφρυντικά) και μπορώ να σκέφτομαι αν …μοιάζω καθόλου με το Χριστό, που συγχώρησε την πόρνη και τον τελώνη, που πλησίαζε με αγάπη τους λεπρούς και τους αμαρτωλούς, που μίλησε για τον Άσωτο Υιό;

Εξάλλου, διαβάζοντας την Επί του Όρους Ομιλία, στα κεφάλαια 5, 6 και 7 του κατά Ματθαίον, το κεφ. 6 του κατά Λουκάν (που μιλάει για την αγάπη προς τους εχθρούς) και άλλα σημεία της διδασκαλίας του Ιησού, μπορώ να καταλάβω πως είμαι ακόμη μακριά απ’ αυτά που μου προτείνει. Όχι μόνο από την τελειότητα (να πουλήσω όλα μου τα υπάρχοντα, να τα μοιράσω στους φτωχούς και να Τον ακολουθήσω χωρίς δεκάρα, όπως είπε στον πλούσιο νέο – κατά Ματθαίον 19, 16-26), αλλά κι από τα πρώτα στάδια, όπως απλά να εφαρμόσω στη ζωή μου τους Μακαρισμούς (να είμαι «πτωχός τω πνεύματι» [=ταπεινός, όχι αλαζόνας για τη δύναμη του νου, τη λογική και τις γνώσεις μου], πράος, ειρηνοποιός κ.τ.λ.) και ν’ αγαπήσω αυτόν που δεν πιστεύω ότι «του αξίζει» αγάπη…

Αυτός ο καθρέφτης, προς το παρόν, με εμφανίζει πολύ μακριά από το Χριστό μου. Χρειάζομαι πολύ δουλειά, έντονο αγώνα, για να κάνω βήματα προς Αυτόν.

Ο δεύτερος καθρέφτης, οι βιογραφίες των αγίων, μου δείχνει πώς ζουν οι άνθρωποι που έχουν πλησιάσει πολύ το Χριστό, οι άγιοι. Συγκρίνοντας πάλι τον εαυτό μου μ’ εκείνους, καταλαβαίνω πού βρίσκομαι ηθικά και πνευματικά. Βλέποντας δηλ. πόσο αγάπησαν το Χριστό οι άγιοι, τι πρόσφεραν στο συνάνθρωπο, πόσο αγωνίστηκαν για να νικήσουν τον εγωισμό και τα πάθη τους, είτε ως μοναχοί –πολλοί, από εγωισμό, περιφρονούν τους μοναχούς, γιατί δήθεν «δεν προσφέρουν κοινωνικό έργο»– είτε εγκαταλείποντας δρόμους εγκληματικούς και σκοτεινούς (πολλοί άγιοι ήταν φονιάδες, διεστραμμένοι, αμαρτωλοί, λάτρεις δαιμόνων, που μετανόησαν κι αγωνίστηκαν τρομερά να βγάλουν από μέσα τους το σκοτάδι που είχε συσσωρευτεί απ’ όλα αυτά) κ.τ.λ., όχι μόνο βλέπω σε τι επίπεδο παίζει ο δικός μου αγώνας, αλλά παίρνω και υπόδειγμα για το πώς πρέπει να ζήσω και ν’ αγωνιστώ.



Μια σύγχρονη οικογένεια μεγάλων πνευματικών αγωνιστών, η οικογένεια King, ορθόδοξοι χριστιανοί από τις ΗΠΑ, με το αείμνηστο κοριτσάκι τους, Mary Evelin.
Ανάλογα βέβαια με το τι μου ταιριάζει, γιατί άγιοι είναι άνθρωποι κάθε επαγγέλματος και τρόπου ζωής: μοναχοί, ερημίτες, οικογενειάρχες, αγρότες, αστοί, ιερείς, δεσποτάδες, δάσκαλοι, στρατιώτες, επιστήμονες, πολιτικοί, έμποροι, φιλάνθρωποι, ιεραπόστολοι (χωρίς αποικιοκρατικούς σκοπούς, εννοείται), μάρτυρες κ.τ.λ. Να ένας άνθρωπος που είδε το Άκτιστο Φως (για το οποίο δεν είχε ιδέα) όταν προσευχήθηκε με πόνο κι αγάπη για τη γυναίκα του, που τον είχε απατήσει με το χειρότερο τρόπο. Είμαι πρόθυμος εγώ να συγχωρήσω έτσι;

Πιστεύω πως κάποιος που συγχωρεί έτσι, ακόμη κι αν δεν είναι χριστιανός, βρίσκεται πολύ κοντά στο Χριστό κι έχει περισσότερες πιθανότητες να σωθεί παρά οι περισσότεροι από μας τους χριστιανούς, με την επιφύλαξη βέβαια των εμποδίων που μπορεί να του θέτει η θρησκεία του, όπως ίσως λατρεία σκοτεινών πνευμάτων (σε πολλές θρησκείες υπάρχει) κ.τ.λ. Αλλά ο Θεός μπορεί να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο για να σωθεί ένας αγαθός και ταπεινός άνθρωπος, με τρόπο που εγώ δε φαντάζομαι. Επιθυμία μου είναι να σωθούν όλοι οι άνθρωποι.



Ο γίγαντας της φιλανθρωπίας άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης (Ρωσία, 1908)



Μα τι διαφορά έχουν οι άγιοι της φιλανθρωπίας (όπως ο άγ. Ιωάννης ο Ελεήμων, ο Μέγας Βασίλειος, ο άγ. Φιλάρετος, ο άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, η αγία Φιλοθέη κ.λ.π.) από τους άθεους κοινωνικούς ακτιβιστές π.χ.; Ή οι χριστιανοί μάρτυρες από τους κομουνιστές π.χ. που εξορίστηκαν στη Μακρόνησο, όπου βασανίστηκαν τρομερά από σαδιστές όργανα του καθεστώτος;

Η διαφορά είναι ότι οι άγιοι έχουν ως βάση αυτό που ποθώ να καλλιεργήσω μέσα μου: την αγάπη για το Χριστό. Απ’ αυτή την αγάπη προέρχεται η μεγάλη αγάπη και αυτοθυσία τους, που τους κάνει να είναι φιλάνθρωποι αγωνιστές ή ηρωικοί μάρτυρες και μεγαλομάρτυρες. Ένας άθεος ορθολογιστής μπορεί να θεωρεί τελειότητα το να αγωνίζεται για την «κοινωνική δικαιοσύνη» ή για την απελευθέρωση των σκλάβων ή για τη δίκαιη κατανομή του πλούτου (να έχουν όλοι ένα πιάτο φαΐ) ή το να θυσιάζεται κάποιος για την ιδεολογία του, όποια κι αν είναι. Όμως δεν κάνει άνοιγμα στο Χριστό. Πάλι μπορεί να Τον πλησιάζει, χωρίς να το ξέρει (αν είναι ταπεινός και η καρδιά του επιτρέπει στη θεία χάρη να μπει μέσα της και να τον ενώσει με το Θεό), αλλά μπορεί και ν’ απομακρύνεται απ’ Αυτόν, αν πιστεύει εγωιστικά πως μ’ αυτά που κάνει «ήδη πλησίασε την τελειότητα» και πως δε χρειάζεται στη ζωή του κανένα Θεό και κανένα Χριστό (βέβαια μόνο ο Θεός ξέρει ποιος είναι κοντά Του και ποιος όχι, τώρα δεν κρίνω, απλά φέρνω ένα παράδειγμα όπως το νομίζω με το «πτωχό πνεύμα μου» και την ατελή & ανώριμη κρίση μου).

Εμένα όμως δε μ’ ενδιαφέρει γενικώς ν’ αγωνιστώ κοινωνικά ή να γίνω μάρτυρας. Μ’ ενδιαφέρει ο Χριστός, καταλάβατε; Με το Χριστό στην καρδιά μου, ευχαρίστως ν’ αγωνιστώ κοινωνικά και ό,τι θέλετε (θα έχω άλλωστε μεγάλη αγάπη προς όλους – αλλά και προς τους «κακούς», τους εξουσιαστές και τους άδικους, ως συνανθρώπους, αν δε σας πειράζει [όχι βέβαια προς την κακία, την κατάχρηση εξουσίας και την αδικία]). Αλλά πρέπει πρώτα να θεραπεύσω τα πάθη μου, να κάνω πνευματικό & ηθικό αγώνα, με βάση αυτό που βλέπω στον εαυτό μου κοιτώντας στην Καινή Διαθήκη και στους βίους των αγίων. Μπορώ παράλληλα ν’ αγωνιστώ (όπως κι ένας οικολόγος ή κοινωνικός ακτιβιστής μπορεί παράλληλα ν’ αγωνίζεται για το περιβάλλον και τους πάσχοντες συνανθρώπους μας και για την κάθαρση της καρδιάς του και την προσέγγιση προς το Χριστό), όμως δεν πρέπει να ξεχάσω αυτό που λαχταρώ, το Χριστό, γιατί τότε ο «αγώνας μου» θα γίνει παγίδα και, επιπλέον, δε θ’ αλλάξει και τον κόσμο.

Η Γαλλική Επανάσταση δεν άλλαξε τον κόσμο, αλλά επέβαλε το καθεστώς της Τρομοκρατίας και προετοίμασε την Ευρώπη για τον ιμπεριαλισμό του Ναπολέοντα. Ο Διαφωτισμός δεν άλλαξε τον κόσμο, αλλά εισήγαγε στη σκέψη του νεώτερου ανθρώπου την αθεΐα. Αυτό δεν αποτελεί αλλαγή του κόσμου, αλλά διαιώνιση της αρχαίας αρρώστιας του. Δεν προκάλεσε πραγματική «ανάπτυξη της επιστήμης», γιατί επιστήμη αναπτύσσει κάθε πολιτισμός πάνω στη Γη (φυσικά και οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι Βυζαντινοί), αλλά την έκρηξη της συγκεκριμένης κατακτητικής και καταστροφικής επιστήμης και τεχνολογίας, με την οποία ο λευκός –και μόνον– άνθρωπος δήθεν κέρδισε πολλά (κάνοντας το κέρδος επιθυμητό στόχο, όπως και την ταχύτητα, την ανάλυση κ.τ.λ.) αλλά κατέστρεψε τον πλανήτη και μετέτρεψε την κοινωνία σε κόλαση, χειρότερη απ’ αυτό που ήταν το Μεσαίωνα.

Αντίθετα, ο Γέροντας Παΐσιος άλλαξε τον κόσμο ευλογώντας και συμβουλεύοντας για το δρόμο του Χριστού χιλιάδες ανθρώπους. Η αγία Εμμέλεια, με τα δέκα παιδιά, άλλαξε τον κόσμο, μεγαλώνοντας έξι αγίους, ανάμεσά τους τούς μεγάλους παγκόσμιους διδασκάλους Μέγα Βασίλειο και Γρηγόριο Νύσσης. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής άλλαξε τον κόσμο με τα γραπτά και την αυτοθυσία του. Αυτή την αλλαγή του κόσμου θεωρώ ουσιαστική και αυτή μ’ ενδιαφέρει – και αυτή προϋποθέτει την εσωτερική αλλαγή, που φέρνει τον άνθρωπο, με αγώνα βέβαια, κοντά στο Χριστό.

Μπορείτε να διαφωνήσετε όσο θέλετε μ' αυτά, φυσικά. Δεν καβάλησα το καλάμι, να νομίζω πως πάω για άγιος, απλά δείχνω πού είναι το τέρμα… Καιρός να κάνω το πρώτο βήμα, κι όπου φτάσω.



Αγώνας, όχι απελπισία. Από τον Άδη στην Ανάσταση



Σωφρόνιος και Σιλουανός, δύο νεώτεροι & σύγχρονοι ορθόδοξοι πνευματικοί διδάσκαλοι, σοφοί και άγιοι .


Όλα τα παραπάνω δεν τα σκέφτομαι και δεν τα γράφω για να κακομοιριάζομαι και να απελπίζομαι που είμαι τόσο μακριά απ’ αυτό που με κάλεσε ο Χριστός να γίνω (να ενωθώ με Αυτόν). Αν το πάθω αυτό, πάλι δε μπορώ να Τον πλησιάσω. Η απελπισία είναι μια από τις χειρότερες εξαρτήσεις, δηλ. από τα χειρότερα πάθη.

Γιατί ν’ απελπιστώ, αφού ξέρω πως Εκείνος είναι πάντα κοντά μου (το είπε ο ίδιος, κατά Ματθαίον 28, τελευταίος στίχος), έτοιμος να με βοηθήσει!

«Κράτα το νου σου στον Άδη και μην απελπίζεσαι» είπε ο Χριστός στον άγιο Σιλουανό (1866-1938). Άδης είναι το να σταυρώνω τον εαυτό μου, όπως σταυρώθηκε ο Χριστός και κατέβηκε στον Άδη, και είναι απαραίτητο στάδιο για την πνευματική μου ανάσταση.

Άδης χαρακτηρίζονται δυο καταστάσεις στην πνευματική παράδοση που κληρονόμησα από τους δασκάλους μου: η μετάνοια (η πιο μοντέρνα κίνηση) και η αγάπη. Μετάνοια ονομάζεται η απόφαση και ο αγώνας για ν’ αλλάξω τρόπο σκέψης και ζωής, ώστε να νικηθούν τα πάθη μου. Αυτό «σταυρώνω» («εξοντώνω») σ’ αυτή τη φάση: όχι τον εαυτό μου (τον προσκαλεσμένο απ’ το Χριστό για ενότητα με τον Τριαδικό Θεό εν Χριστώ), αλλά τα πάθη. Όμως η μετάνοια μπορεί να πάρει χρόνια –ανάλογα πόσο βαθιά είναι ριζωμένα μέσα μου τα πάθη, ο εγωισμός, η ιδιοτέλεια, η φιληδονία, το μίσος, ένα σωρό άλλα – και μάλιστα «μετάνοια» ονομάζουν τον αγώνα τους ακόμα και οι πνευματικά πολύ προχωρημένοι άγιοι.

Και η αγάπη (αυτό που έρχεται μέσα μου όσο φεύγουν τα πάθη, αυτό που γεμίζει τον πνευματικό μου χώρο όπου πριν κυριαρχούσαν τα πάθη) επίσης είναι σταύρωση, γιατί όταν αγαπάς αληθινά θυσιάζεσαι για τους άλλους (να λοιπόν που κάνεις και αγώνα τέτοιον που θέλουν οι κοινωνικοί ακτιβιστές – μα έχουμε κι εμείς κοινωνικούς ακτιβιστές) και για όλα τα όντα (είσαι και οικολόγος, με τη βαθιά σχέση με τα πλάσματα που υπάρχει στην οικολογική καρδιά του πολιτισμού μας [της Ορθοδοξίας] πολύ πριν γεννηθεί στην «απελευθερωμένη» & «ανεπτυγμένη» δύση το οικολογικό πρόβλημα). «Όταν αγαπάς λίγο, δίνεις λίγο» έλεγε ο άγιος Γέροντας Πορφύριος. «Όταν αγαπάς πολύ, δίνεις πολύ. Κι όταν αγαπάς πάρα πολύ, τι να δώσεις αντάξιο; Δίνεις τον εαυτό σου».



Τρείς μεγάλες σύγχρονες ορθόδοξες αγίες. Από αριστερά προς τα δεξιά εικονίζονται η αγία Μαρία Σκόμπτσοβα (ακτιβίστρια και μάρτυρας από τους Ναζί, μαζί με άλλους ορθόδοξους αγίους στη Γαλλία), η τυφλή, παράλυτη και θαυματουργή αγία της Μόσχας Ματρώνα και η αγία γερόντισσα Γαβριηλία Παπαγιάννη, η νοσηλεύτρια των λεπρών και των φτωχών στην Ινδία κ.α. (πηγή κ.τ.λ. δες εδώ.


Πώς θ’ αγωνιστώ; Μόνος; Χωρίς να ξέρω τον τρόπο; Θα τον ανακαλύψω παίζοντας στα τυφλά; Θα φτιάξω μόνος μου τον τρόπο; Και πώς ξέρω πως θα είναι ο σωστός τρόπο; Ή κάθε τρόπος είναι και «ο σωστός τρόπος», όπως λένε οι φωνές που ανέφερα στην αρχή;

Ο Χριστός με άφησε ελεύθερο να κάνω ό,τι θέλω (ακόμα και να Τον ξανασταυρώσω και να μην πλησιάσω ποτέ κοντά Του), αλλά μου έδωσε πολλά εφόδια. Αυτά τα εφόδια μπορώ να τα αξιοποιήσω για να λάβω τη βοήθεια που χρειάζομαι στον αγώνα κατά των παθών και υπέρ της αγάπης στην καρδιά μου. ναι, χρειάζομαι αυτή τη βοήθεια. Η πνευματική και ηθική μου στασιμότητα όλ’ αυτά τα χρόνια (ή τα μηδαμινά βήματα προόδου που έχω κάνει) το φανερώνουν. Αν εσύ, αδελφέ μου, δεν τη χρειάζεσαι, τι να σου πω; Όταν σπάσεις τα μούτρα σου, θ’ αλλάξεις γνώμη – αρκεί να έχεις τότε ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ, ώστε να το καταλάβεις. Και τότε, πάλι, Εκείνος θα σε περιμένει, όπως δίδαξε. Μην απελπιστείς.

Κατ’ αρχάς μου έδωσε μια κοινότητα, την Εκκλησία. Το θεραπευτήριο των ψυχών, όπου βέβαια ζουν κάθε καρυδιάς καρύδια (άνθρωποι κάθε ηθικής και πνευματικής στάθμης) αλλά έτσι γίνεται στα νοσοκομεία. Υπάρχουν όμως γιατροί (οι άγιοι και ο άμεσος «θεράπων ιατρός» μου, ο πνευματικός/γέροντάς μου) και «φάρμακα», που θα αναφέρουμε αμέσως.

Τα «φάρμακα» είναι τα μέσα προσέλκυσης της βοήθειάς Του, που με τη θεία χάρη θα με ενισχύσει στον αγώνα της κάθαρσης της καρδιάς και της προσέγγισης του Θεού. Κάποιοι περιφρονούν αυτά τα μέσα. Εγώ όχι, επειδή ξέρω την προέλευσή τους και το αποτέλεσμα που έχουν όταν αξιοποιούνται σωστά. Πώς το ξέρω; Από τους βίους των αγίων και –λιγότερο, αλλά σημαντικά– από την πνευματική πρόοδο ανθρώπων που γνώρισα στην οικογένειά μου και στην τοπική κοινωνία και που πλησίασαν το Χριστό αρκετά.

Τα κυριότερα από αυτά τα μέσα: προσευχή, εκκλησιασμός, εξομολόγηση, νηστεία, θεία μετάληψη.

Ανάλυση της σημασίας τους και του αποτελέσματός τους, όταν αξιοποιούνται σωστά (επαναλαμβάνω), δες εδώ, αλλά δες αρκετά στοιχεία και εδώ. Τώρα θα μιλήσω μόνο για την προέλευσή τους, για το ότι μας τα έδωσε ο Χριστός και δεν τα επινόησαν κάποιοι «παπάδες». Βέβαια, οι άγιοι διδάσκαλοι της πίστης μας δεν είναι «παπάδες» της οκάς, συμφεροντολόγοι, όπως τους φαντάζονται (αρκετά υποκριτικά & εγωιστικά) μερικοί συνάνθρωποί μας, αλλά άνθρωποι θεραπευμένοι από τα πάθη με έντονο και πολυετή αγώνα και ενωμένοι με το Θεό και αυτά που λένε είναι έγκυρα και αποτελεσματικά. Αλλά η σοφία τους ξεκινάει από το Χριστό, τη διδασκαλία Του και το Δρόμο που Εκείνος έδειξε.

Η προσευχή παραδίδεται ως πρόταση/«εντολή» από το Χριστό: κατά Ματθαίον, 6, 5-13, όπου δίνονται οδηγίες για τη σωστή προσευχή και παραδίνεται στην ανθρωπότητα η τέλεια προσευχή, το «Πάτερ ημών». Επίσης: κατά Ιωάννην, κεφ. 14, στίχος 14: «αν ζητήσετε κάτι στο όνομά μου, θα το κάνω» (εδώ βασίζεται και η ησυχαστική προσευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με») και κεφ. 16, στ. 23: «όσα ζητήσετε από τον Πατέρα στο όνομά μου, θα σας τα δώσει».

Ο εκκλησιασμός: κατά Ματθαίον, 18, 15-20, όπου υπάρχει και η πασίγνωστη φράση του Χριστού: «όπου είναι συγκεντρωμένοι δύο ή τρεις στο όνομά μου, εκεί είμαι, ανάμεσά τους». Αυτό κάνουμε όταν πάμε στην εκκλησία (εκκλησία = συγκέντρωση), συναντιόμαστε όλοι μαζί στο όνομά Του, γι’ αυτό είναι τόσο απαραίτητο και δεν αρκεί μόνο «να πιστεύουμε» ή «να προσευχόμαστε» στη μοναξιά μας. Μοναξιά υπάρχει στην κόλαση και οδηγεί στην κόλαση, όχι στο δρόμο της ενότητας με το Θεό της Αγάπης. Και ο ερημίτης ακόμη, πρώτα εξασκείται για χρόνια στο να ενωθεί με όλους πνευματικά (ζώντας ανάμεσα στους ανθρώπους σ’ ένα μοναστήρι) και μετά πάει στην έρημο.

Η νηστεία: εκτός από το ότι κι ο Χριστός νήστεψε (Ματθ. κεφ. 4, και το ίδιο στο κατά Λουκάν), παρόλο που δε χρειαζόταν θεραπεία, άρα δεν είχε ανάγκη τη νηστεία (επομένως το έκανε για να μας δώσει παράδειγμα, όπως και η αντιμετώπιση του διαβόλου στη συνέχεια έγινε με τέτοιο τρόπο που μας δίνει παράδειγμα – δηλ. απλά αρνήθηκε τα δολώματά του, χωρίς να χρησιμοποιήσει τις θεϊκές δυνάμεις Του), είπε επίσης:

«αυτό το γένος [ο διάβολος] δε διώχνεται, παρά με προσευχή και νηστεία» (Ματθ. 17, 21).

Η εξομολόγηση: ο Ιησούς έδωσε στους μαθητές Του το χάρισμα να συγχωρούν αμαρτίες (Ματθ. 18, 18). Έτσι από την αρχή της ύπαρξης χριστιανών, υπάρχει η εξομολόγηση (αρχικά μάλιστα ήταν δημόσια, στην εκκλησία) ως άσκηση ταπείνωσης και μαθητεία σ’ έναν έμπειρο πνευματικό διδάσκαλο, που πρώτα ήταν οι απόστολοι και μετά οι άμεσοι μαθητές των αποστόλων (οι πρώτοι επίσκοποι) και από γενιά σε γενιά η υπηρεσία-λειτούργημα της πνευματικής πατρότητας συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Για τους σκοπούς και την αποτελεσματικότητά του λειτουργήματος αυτού, δες εδώ.

Η θεία μετάληψη: εκτός από την πασίγνωστη παράδοση του μυστηρίου της θείας μετάληψης στο μυστικό δείπνο (Ματθ. 26, 26-29, και αντίστοιχα στα κατά Λουκάν και Μάρκον, αλλά και στην Α΄ Κορινθ. 11, 23-26), ο Ιησούς έδωσε και μια αποκάλυψη εξαιρετικής σπουδαιότητας, για την αναγκαιότητα της συμμετοχής των ανθρώπων στη θεία μετάληψη, στο κατά Ιωάννην 6, 51-58. Εκεί υπάρχει και η περίφημη φράση:

«Όποιος τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου έχει αιώνια ζωή και εγώ θα τον αναστήσω στην έσχατη ημέρα [=Δευτέρα Παρουσία]. Γιατί η σάρκα μου είναι αληθινή τροφή και το αίμα μου αληθινό ποτό. Όποιος τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου, μένει μέσα μου και εγώ μέσα του».




ΚΑΛΟ ΑΓΩΝΑ ΛΟΙΠΟΝ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΧΤΗΣΗ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟ ΠΡΟΣ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟ, ΑΝ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΕΙΣ.

Πως πρέπει να προσέχει τον εαυτό του όποιος ζει μέσα στον κόσμο




Αγίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ

Ψυχή όλων των ασκήσεων, που γίνονται για τον Κύριο, είναι η προσοχή. Δίχως προσοχή, όλες αυτές οι ασκήσεις είναι άκαρπες, νεκρές. Όποιος ποθεί τη σωτηρία του, πρέπει να μάθει να προσέχει άγρυπνα τον εαυτό του, είτε ζει στη μόνωση είτε ζει μέσα στον περισπασμό, οπότε καμιά φορά, και χωρίς να το θέλει, παρασύρεται από τις συνθήκες.

Αν ο φόβος του Θεού γίνει το ισχυρότερο απ' όλα τ' άλλα αισθήματα της καρδιάς, τότε πιο εύκολα θα προσέχουμε τον εαυτό μας, τόσο στην ησυχία του κελιού μας όσο και μέσα στο θόρυβο που μας κυκλώνει από παντού.

Στη διατήρηση της προσοχής πολύ συμβάλλει η συνετή μετρίαση της τροφής, που μειώνει τη θέρμη του αίματος. Η αύξηση αυτής της θέρμης από τα πολλά φαγητά, από την έντονη σωματική δραστηριότητα, από το ξέσπασμα της οργής, από το μεθύσι της κενοδοξίας και από άλλες αιτίες προκαλεί πολλούς λογισμούς και φαντασιώσεις, δηλαδή τον σκορπισμό του νου. Γι' αυτό οι άγιοι πατέρες σ' εκείνον που θέλει να προσέχει τον εαυτό του συστήνουν πριν απ' όλα τη μετρημένη, διακριτική και διαρκή εγκράτεια από τις τροφές.

Όταν σηκώνεσαι από τον ύπνο -πρόκειται για μια προεικόνιση της αναστάσεως των νεκρών, που περιμένει όλους τους ανθρώπους- να κατευθύνεις τις σκέψεις σου στο Θεό. Να προσφέρεις σαν θυσία σ' Εκείνον τους πρώτους καρπούς της λειτουργίας του νου σου, όταν αυτός δεν έχει ακόμα προσλάβει καμιά μάταιη εντύπωση.

Αφού ικανοποιήσεις όλες τις ανάγκες του σώματος, όπως κάθε άνθρωπος που σηκώνεται από τον ύπνο, διάβασε με ησυχία και αυτοσυγκέντρωση τον συνηθισμένο προσευχητικό σου κανόνα. Φρόντισε όχι τόσο για την ποσότητα όσο για την ποιότητα της προσευχής. Αυτό σημαίνει να προσεύχεσαι με απόλυτη προσοχή. Έτσι θα φωτιστεί και θα ζωογονηθεί η καρδιά από την κατάνυξη και τη θεία παρηγοριά.

Μετά τον κανόνα της προσευχής, προσπαθώντας πάλι με όλες σου τις δυνάμεις για τη διατήρηση της προσοχής, να διαβάζεις την Καινή Διαθήκη, κυρίως το Ευαγγέλιο. Διαβάζοντας, να σημειώνεις με επιμέλεια τις παραγγελίες και τις εντολές του Χριστού, για να κατευθύνεις σύμφωνα μ' αυτές όλες σου τις πράξεις της ημέρας, φανερές και κρυφές.

Η ποσότητα της μελέτης εξαρτάται από τις δυνάμεις σου και από τις περιστάσεις. Δεν πρέπει να βαραίνεις το νου σου με υπέρμετρη ανάγνωση προσευχών ή της Γραφής. Δεν πρέπει, επίσης, να παραμελείς τις υποχρεώσεις σου για να προσευχηθείς ή να μελετήσεις περισσότερο. Όπως η άμετρη χρήση υλικής τροφής προκαλεί διαταραχές στο στομάχι και το εξασθενίζει, έτσι και η άμετρη χρήση πνευματικής τροφής εξασθενίζει το νου, του προκαλεί αποστροφή προς τις ευσεβείς ασκήσεις και του φέρνει αθυμία.

Στον αρχάριο οι άγιοι πατέρες συστήνουν να προσεύχεται συχνά αλλά σύντομα. Όταν ο νους ωριμάσει πνευματικά και δυναμώσει, τότε θα μπορεί να προσεύχεται αδιάλειπτα. Σε τέτοιους χριστιανούς, που έχουν γίνει ώριμοι, φτάνοντας στα μέτρα της τελειότητας του Χριστού, αναφέρονται τα λόγια του αποστόλου Παύλου: «Επιθυμώ να προσεύχονται οι άνδρες σε κάθε τόπο και να σηκώνουν στον ουρανό χέρια καθαρά (από κάθε μολυσμό), δίχως οργή και λογισμούς», δηλαδή δίχως εμπάθεια, περισπασμό ή μετεωρισμό. Γιατί αυτό που είναι φυσικό για έναν άνδρα, δεν είναι ακόμα φυσικό για ένα νήπιο.

Αφού, λοιπόν, ο άνθρωπος φωτιστεί από τον Ήλιο της δικαιοσύνης, τον Κύριο Ιησού Χριστό, μέσω της προσευχής και της μελέτης, μπορεί να επιδοθεί στις καθημερινές του ασχολίες, προσέχοντας ώστε σ' όλα τα έργα και τα λόγια του, σ' όλη την ύπαρξή του να κυριαρχεί και να ενεργεί το πανάγιο θέλημα του Θεού, όπως αυτό αποκαλύφθηκε και εξηγήθηκε στους ανθρώπους με τις ευαγγελικές εντολές.

Αν στη διάρκεια της ημέρας υπάρχουν ελεύθερες στιγμές, χρησιμοποίησε τες για να διαβάσεις με προσοχή μερικές επιλεγμένες προσευχές ή περικοπές της Αγίας Γραφής, ενισχύοντας έτσι τις ψυχικές σου δυνάμεις, που έχουν εξασθενήσει από τις διάφορες δραστηριότητες μέσα στον πρόσκαιρο κόσμο. Αν τέτοιες χρυσές στιγμές δεν υπάρχουν, να λυπάσαι γι' αυτό, όπως αν είχες χάσει θησαυρό. Ό,τι χάθηκε σήμερα δεν πρέπει να χαθεί και αύριο, γιατί η καρδιά μας εύκολα παραδίνεται στη ραθυμία και τη λήθη. Απ' αυτές, πάλι, γεννιέται η σκοτεινή άγνοια, που καταστρέφει το έργο του Θεού, το έργο της σωτηρίας του ανθρώπου.

Αν συμβεί να πεις ή να κάνεις κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις εντολές του Θεού, τότε χωρίς καθυστέρηση διόρθωσε το σφάλμα σου με την ειλικρινή μετάνοια. Με τη μετάνοια να επιστρέφεις πάντα στο δρόμο του Θεού, όταν ξεφεύγεις απ' αυτόν, καταφρονώντας το θείο θέλημα Μη μένεις για πολύ έξω από το δρόμο του Θεού! Στις αμαρτωλές σκέψεις και φαντασιώσεις και στα εμπαθή αισθήματα να αντιπαραθέτεις με πίστη και ταπείνωση τις ευαγγελικές εντολές, λέγοντας μαζί με τον άγιο πατριάρχη Ιωσήφ: «Πώς μπορώ να κάνω αυτό το κακό και ν' αμαρτήσω μπροστά στο Θεό;».

Όποιος προσέχει τον εαυτό του πρέπει ν' απαρνηθεί γενικά κάθε φαντασίωση, όσο ελκυστική και εύσχημη κι αν φαίνεται αυτή. Κάθε φαντασίωση είναι περιπλάνηση του νου όχι στην περιοχή της αλήθειας αλλά στη χώρα των φαντασμάτων, που δεν υπάρχουν ούτε πρόκειται να υπάρξουν και που πλανούν το νου, εμπαίζοντας τον. Συνέπειες των φαντασιώσεων είναι η απώλεια της προσοχής, ο σκορπισμός του νου και η σκληρότητα της καρδιάς την ώρα της προσευχής. Έτσι αρχίζει η διαταραχή της ψυχής.

Το βράδυ, όταν πηγαίνεις για ύπνο -που, μετά την εγρήγορση της ημέρας και σε σύγκριση μ' αυτήν, προεικονίζει τον θάνατο- να εξετάζεις τις πράξεις που έκανες όσο ήσουνα ξύπνιος. Ένας τέτοιος αυτοέλεγχος δεν είναι δύσκολος για τον άνθρωπο που ζει προσεκτικά. Γιατί η προσοχή εξαφανίζει τη λήθη, που είναι φαινόμενο τόσο συνηθισμένο σ' όποιον έχει περισπασμούς. Έτσι, λοιπόν, αφού θυμηθείς όλες τις αμαρτίες που έκανες στη διάρκεια της ημέρας, είτε με πράξεις είτε με λόγια είτε με σκέψεις, εγκάρδια πρόσφερε γι' αυτές τη μετάνοιά σου στο Θεό, έχοντας τη διάθεση της διορθώσεως. Μετά διάβασε τον κανόνα της προσευχής σου. Τέλος, κλείσε την ημέρα σου όπως την άρχισες, δηλαδή με θεϊκούς λογισμούς.

Την ώρα που κοιμάται ο άνθρωπος, πού πάνε όλες οι σκέψεις και τα αισθήματα του; Τι μυστική κατάσταση είναι αυτή του ύπνου, κατά την οποία τόσο η ψυχή όσο και το σώμα ζουν και συνάμα δεν ζουν, αποξενωμένα καθώς είναι από την αίσθηση της ζωής, σαν νεκρά; Ακατανόητος είναι ο ύπνος, όπως και ο θάνατος. Όπως στην αιώνια ανάπαυση, έτσι και στην πρόσκαιρη του ύπνου η ψυχή ξεχνάει ακόμα και τις πιο μεγάλες πίκρες, ακόμα και τις πιο φοβερές επίγειες συμφορές.

Και το σώμα; ...;. Αφού σηκώνεται από τον ύπνο, οπωσδήποτε θα αναστηθεί και από τους νεκρούς.

Ο μεγάλος αββάς Αγάθων είπε: «Είναι αδύνατο να προκόψουμε στην αρετή, αν δεν προσέχουμε άγρυπνα τον εαυτό μας». Αμήν.

(Αγ. Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, «Ασκητικές εμπειρίες» τ. Β΄. Εκδ. Ι. Μ. Παρακλήτου, 2009.)
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...